Η Μαρία Ευθυμίου διδάσκει καθημερινά στην Αθήνα και τα Σαββατοκύριακα στην επαρχία. Φωτογραφία: Βαγγέλης Ζαβός.
Από όλα τα μαθήματα του σχολείου η Ιστορία είναι το απωθημένο μου - αυτό που θα ήθελα να έχω διαβάσει προκειμένου να κατανοήσω σε βάθος τη σημερινή παγκόσμια κατάσταση κρίσης και το πώς οδηγηθήκαμε έως εδώ. Θα μου πεις, τώρα που μεγάλωσα και το παραδέχτηκα, κανείς δεν με εμποδίζει να μελετήσω μόνη μου. Το πρόβλημα είναι ότι τότε, όπως και τώρα, δυσκολεύομαι να στρωθώ! Εδώ μου δίνεται η ευκαιρία να ακούσω κάποιον να τη διηγείται χωρίς να περιμένει από εμένα να αποστηθίσω ημερομηνίες και ονόματα», λέει η 65χρονη Λουκία, ελεύθερη επαγγελματίας, ενώ βγάζει από τη σάκα της ένα χάρτη, μια κασετίνα με πολύχρωμα στυλό, μια βεντάλια και τα γυαλιά πρεσβυωπίας.
Βρίσκομαι στην Αίθουσα Εκδηλώσεων του Λυκείου Φιλοθέης, ανάμεσα σε 600 άτομα ηλικίας 40 και άνω, που αφιερώνουν ένα απόγευμα κάθε εβδομάδα για να παρακολουθήσουν δωρεάν τον κύκλο 19 τρίωρων μαθημάτων Παγκόσμιας Ιστορίας για ενηλίκους. Πρόκειται για μια πρωτοβουλία της αντιδημάρχου Κατερίνας Πετρίτση-Μουράντ που διοργανώνεται από τον Δήμο Φιλοθέης-Ψυχικού σε συνεργασία με τον Τομέα Ιστορίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και τη Μορφωτική και Πολιτιστική Λέσχη Φιλοθέης.
Στο αμφιθέατρο δεν πέφτει καρφίτσα. Οι καρέκλες δεν φτάνουν για όλους, ωστόσο κανείς δεν αποχωρεί. Κάποιοι στέκονται όρθιοι στην είσοδο, άλλοι στριμώχνονται μπροστά από το κυλικείο, ενώ μερικοί έχουν προνοήσει και κουβαλούν μαζί τους αναδιπλούμενα σκαμπό! Στη σκηνή ανεβαίνει η Μαρία Ευθυμίου, αναπληρώτρια καθηγήτρια Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. «Σήμερα θα μιλήσουμε για τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ένα από τα SOS της διδακτικής μας ύλης», λέει η 59χρονη Λαρισαία που σπούδασε στη Σορβόννη του Παρισιού.
Πάνε οκτώ χρόνια από τότε που ξεκίνησε να παραδίδει αφιλοκερδώς μαθήματα σε ενηλίκους. «Πολύ πριν από την κρίση, ήμουν βέβαιη πως η Ελλάδα πάει προς συντριβή. Αναρωτήθηκα πώς θα μπορούσα να βοηθήσω τον τόπο μου και μου ήρθε αυτή η ιδέα. Παρότι είμαστε φιλομαθής λαός, δεν ξέρουμε Ιστορία γιατί τη διδασκόμαστε αποσπασματικά, χωρίς συνοχή. Πιστεύω ότι η γνώση είναι ένα εργαλείο που σε κινητοποιεί να σκεφτείς, να δράσεις και να βελτιώσεις τη στάση σου απέναντι στην κοινωνία. Επειτα σε εξελίσσει σε προσωπικό επίπεδο - εγώ διαβάζω επί 20 χρόνια και ακόμα νιώθω αμαθέστατη!»
Κρίνοντας από την ανέλπιστη ανταπόκριση του κόσμου, το εγχείρημα (το οποίο έχει δοκιμαστεί σε Αθήνα, Καισαριανή, Ηλιούπολη, Λάρισα, Ελευσίνα, Θήβα, Αντίρριο, Σάμο) έχει σημειώσει τεράστια επιτυχία, προσελκύοντας, όπου το επιτρέπει ο χώρος, μέχρι και 900 άτομα τη φορά. Διόλου τυχαίο, αν αναλογιστεί κανείς ότι τα μαθήματα απευθύνονται σε κάθε ενδιαφερόμενο, ανεξαρτήτως ηλικίας και επιπέδου γνώσεων. Στο εικοσάλεπτο διάλειμμα δημιουργούνται πηγαδάκια στο προαύλιο και εγώ σπεύδω να μάθω πού οφείλεται η μαζική προσέλευση του κόσμου και ποια ανάγκη ώθησε τον καθένα τους σήμερα εδώ.
«Τέτοιου είδους μαθήματα θα έπρεπε να είναι υποχρεωτικά, ιδιαίτερα σε περιόδους εκλογών, για να αποφεύγονται οι ακραίες ψήφοι που προέρχονται από ανιστόρητους πολίτες. Ασε που πολλά από αυτά τα οποία ελέχθησαν στα προηγούμενα τρίωρα για τη δημιουργία του ανθρώπου και τη σημασία της θρησκείας στην Ιστορία είναι χρήσιμα για την κατανόηση των περασμένων αιώνων», λέει ο 52χρονος Παναγιώτης, δάσκαλος σε δημόσιο γυμνάσιο του Χαλανδρίου.
Η 47χρονη Χαρά, ανύπαντρη μητέρα και κάτοικος Κηφισιάς, παρακολουθεί κάθε Δευτέρα μαθήματα Ελληνικής Ιστορίας στη Φιλοσοφική ώστε το καλοκαίρι να βοηθήσει τον έφηβο γιο της στην προετοιμασία των εξετάσεων. «Εγώ τρέχω να μάθω τι εστί Σοβιετική Ενωση και ο πιτσιρικάς... το γκουγκλάρει. Τι να πεις, χάσμα γενεών!»
Ο Τάκης και η Τασία, ένα ζευγάρι 70χρονων από τα Μέγαρα, είδαν τα μαθήματα ως μια αφορμή να συνδυάσουν την εκδρομή με το αγαπημένο τους χόμπι: το διάβασμα. «Πλέκουμε, κολυμπάμε, παίζουμε μπιρίμπα, αλλά τίποτα δεν μας γεμίζει όσο το να αναπολούμε τα μαθητικά μας χρόνια μέσω αυτής της παράδοσης». Δεν λείπουν και οι πιο ιδιάζουσες περιπτώσεις, όπως ο Αντρέι, μετανάστης από τη Ρωσία. Τον πετυχαίνω την ώρα που ζητά από την καθηγήτρια μια απλούστερη βιβλιογραφία, γιατί «δεν τα πάω καλά με την ανάγνωση, αλλά είμαι αποφασισμένος να γίνω καλύτερος».
Οσο κι αν ψάξω, δεν καταφέρνω να βρω κάποιον νεαρό ανάμεσα στο πλήθος. «Οι νέοι δεν ενδιαφέρονται για την Ιστορία, αλλά για την Μπιγιονσέ και τον φραπέ! Επιπλέον η Ελλάδα είναι μια γερασμένη χώρα - η πλειονότητα των κατοίκων είναι είτε ηλικιωμένοι είτε άνθρωποι που βγήκαν στη σύνταξη νωρίς και τώρα παλεύουν να καλύψουν τον ελεύθερο χρόνο τους», εξηγεί η κ. Ευθυμίου.
Εν ώρα μαθήματος, το οποίο συνοδεύεται από ανάγνωση κειμένων και μουσικά ακούσματα, δεν ενθαρρύνεται ο διάλογος διότι ο κόσμος είναι πολύς και προκαλείται αναταραχή. Ετσι, μετά τη λήξη, οι «μαθητές» πολιορκούν την καθηγήτρια με απορίες και διευκρινίσεις. «Μήπως μπορείτε να επαναλάβετε το τάδε; Ο διπλανός μου δεν μου δίνει να αντιγράψω», είναι μόνο μερικές από τις ατάκες τις οποίες συγκράτησα.
Εχει πια βραδιάσει και η κ. Ευθυμίου, που διδάσκει καθημερινά στην Αθήνα και τα Σαββατοκύριακα στην επαρχία, συνεχίζει το μάθημα με όρεξη. «Υπάρχει μια βαθύτερη ευγένεια πίσω από το προσωπείο της βαρβαρότητας που συχνά υιοθετούμε ως λαός. Είχα τη χαρά να γνωρίσω τις ωραίες πλευρές της ελληνικής κοινωνίας -του σεβασμού, του γνήσιου ενδιαφέροντος και της υπομονής- και να αντλώ δύναμη από αυτές», λέει. Ξεκίνησε κάνοντας 14 τρίωρα και με σκοπό να σταματήσει στα 6 χρόνια. Σήμερα μετράει αισίως 8 χρόνια και 19 τρίωρα. «Εχω πέσει σε μια γλυκιά παγίδα. Παραλύω μπρος στην επιθυμία του κόσμου που διψά για μάθηση. Δεν είμαι αισιόδοξη για την πορεία της χώρας - αυτό με πονάει και θέλω να διαψευσθώ. Οφείλω, λοιπόν, να συμβάλω σε αυτή την προσπάθεια. Θα είναι η ωραιότερη μέρα της ζωής μου όταν η Ελλάδα γίνει όπως της αξίζει: αξιοπρεπής, εργατική, έντιμη, γενναία και όμορφη. Ζητάω πολλά;»
