Παρακάτω οι απόψεις μου επί του θέματος, μέσα από τις γνώσεις που έχω αποκομίσει όλα αυτά τα χρόνια και μελετώντας τη σχετική αρθρογραφία για το ζήτημα της Π.Δ.:
Η «προσωπική διαφορά» προέκυψε στον επανυπολογισμό παλαιών συντάξεων (ν. 4387/2016): όταν το παλαιό ποσό ήταν μεγαλύτερο από το νέο», η διαφορά καταγράφηκε και συνεχίζει να καταβάλλεται ως «προσωπική διαφορά». Πολλές κυβερνητικές ρυθμίσεις (και πρόσφατες προτάσεις) την αντιμετωπίζουν ως μεταβατικό στοιχείο και συζητούν σταδιακή κατάργηση ή ενσωμάτωση.
Ποια νομοθετικά μέτρα θα προτείνα ως τα πιο ευνοϊκά για τους δικαιούχους Στρκους?
1.Ρητή ρήτρα μη-υποβάθμισης (non-regression clause) : «Ουδείς δικαιούχος ή εν ενεργεία Στρκος/στέλεχος Ε.Δ. δύναται, εξαιτίας του παρόντος νόμου ή των εφαρμοστικών του πράξεων, να λάβει μειωμένες μικτές ή καθαρές αποδοχές/συντάξεις σε σύγκριση με τις αποδοχές/συντάξεις που λάμβανε κατά την ημερομηνία έναρξης ισχύος του νόμου.»
Γιατί είναι καλή: εξασφαλίζει άμεση προστασία, αποφεύγει μείωση βιοτικού επιπέδου.
Ρίσκα: υψηλό δημοσιονομικό κόστος αν εφαρμοστεί ευρέως — επιβαρύνει προϋπολογισμό. (υπάρχουν παρόμοιες ρυθμίσεις/επικουρικές ενισχύσεις στο παρελθόν).
2. Ενσωμάτωση προσωπικής διαφοράς στο νέο βασικό ποσό με σταδιακή θεσμοθετημένη εξομάλυνση : Η προσωπική διαφορά «μεταφέρεται» ως διακριτό, φορο-ασφαλιστικά αναγνωρισμένο συμπλήρωμα στο νέο μισθολόγιο/σύνταξη, αλλά μειώνεται σταδιακά (π.χ. 25% ετησίως) ή συνδέεται με συγκεκριμένες αυξήσεις (indexation).
Γιατί: προστατεύει βραχυπρόθεσμα το εισόδημα αλλά μειώνει σταδιακά το δημοσιονομικό βάρος. Παρέχει προβλεψιμότητα.
Παράδειγμα: ενσωμάτωση στην «ανταποδοτική» με ρήτρα αύξησης κάθε φορά που η γενική αύξηση ξεπερνά ένα ελάχιστο ποσοστό.
3.Απαγόρευση συμψηφισμού με μελλοντικές αυξήσεις (no-offset rule) : «Η προσωπική διαφορά δεν συμψηφίζεται με μελλοντικές γενικές ή ειδικές αυξήσεις μισθών/συντάξεων· κάθε αύξηση εφαρμόζεται επί του κανονικού μισθού/σύνταξης και προστίθεται επιπλέον». Γιατί: αποτρέπει τη μετατροπή μιας αύξησης (π.χ. νέο μισθολόγιο) σε απλώς μαθηματικό «μηδενισμό» της προσωπικής διαφοράς. Αυτό είναι κρίσιμο για αποφυγή κρυφών μειώσεων. (Πολλές συζητήσεις γύρω από το πώς οι αυξήσεις «εξουδετερώνονται» από προσωπικές διαφορές).
4.Ειδικό μεταβατικό επίδομα / «ρήτρα δίκαιης μετάβασης» για Στρκους
Αν το νέο μισθολόγιο αναδιατάσσει μισθολογικές κλίμακες, να προβλεφθεί στεγανή ρήτρα που να εξασφαλίζει ότι κανείς Στρκος δεν θα δει καθαρή μείωση (grandfathering). Αν χρειάζεται, προσωρινό συμπλήρωμα (transfer payment) για όσους χάσουν.
Στα πρόσφατα σχέδια νέου μισθολογίου τα μέσα οφέλη εμφανίζονται αυξητικά (π.χ. αναφέρονται μεσοσταθμικές αυξήσεις ~128€/μήνα . Όμως υπάρχουν διαφοροποιήσεις ανά βαθμό/κατηγορία — ο μεταβατικός μηχανισμός αποτρέπει απώλειες ειδικά στις κατώτερες τάξεις.
5. Σύνδεση με πραγματικό δείκτη κόστους ζωής ή με CPI (δείκτης αναπροσαρμογής)
Να προβλεφθεί ρητά στο νόμο ότι οι ετήσιες γενικές αυξήσεις συντάξεων και βασικών μισθών συνδέονται με τον πληθωρισμό/μισθολογικό δείκτη, και ότι η προσωπική διαφορά θα αναπροσαρμόζεται ή θα μειώνεται με τρόπο που διατηρεί την αγοραστική ισχύ. Γιατί: διατηρείται η πραγματική αξία του εισοδήματος κατά τη μετάβαση.
Ειδικά για τα εν ενεργεία στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων
Αν το νέο μισθολόγιο δίνει γενικές αυξήσεις (όπως αναφέρουν πρόσφατα δημοσιεύματα μεσοσταθμικά ~128€/μήνα), το κρίσιμο ζήτημα είναι αν και πώς αυτές οι αυξήσεις θα «εξουδετερωθούν» από την ένταξη/συμψηφισμό προσωπικών διαφορών. Αν το νομοσχέδιο επιτρέπει συμψηφισμό, κάποιοι μπορεί να μην δουν καθαρές αυξήσεις. Γιαυτό προτείνω ρητή απαγόρευση συμψηφισμού για ενεργούς (no-offset) ή ειδική ρήτρα «μη μείωσης αποδοχών» για Στρκους.
Πώς θα επηρεαστούν πρακτικά οι συντάξεις
Αν καταργηθεί η προσωπική διαφορά (ή «μηδενιστεί»), πολλοί συνταξιούχοι που μέχρι τώρα λάμβαναν διαφορά θα δουν αύξηση στις καταβαλλόμενες συντάξεις (όταν οι γενικές αυξήσεις γίνουν μεγαλύτερες του ποσού της προσωπικής διαφοράς) — δηλαδή θετικό για όσους χάνονται από τον επανυπολογισμό. Αν όμως η προσωπική διαφορά λειτουργήσει ως «καπέλο» και συμψηφιστεί με όποιες αυξήσεις, τότε οι αυξήσεις θα φαίνονται μικρότερες ή μηδενικές. Υπάρχουν αναφορές ότι κατάργηση/μείωση της προσωπικής διαφοράς θα αποδώσει αυξήσεις σε εκατοντάδες χιλιάδες συνταξιούχους.
Να προβλέπεται στο νομοσχέδιο ότι «το ποσό αυτό δεν θα παίξει κάποιον ρόλο»; (δηλαδή να διαγραφεί ως παράγοντας) ???? Ναι, αλλά με σοβαρές επιφυλάξεις.
Εάν το νομοσχέδιο ορίζει ρητά ότι η προσωπική διαφορά δεν συμψηφίζεται με μελλοντικές αυξήσεις και δεν μειώνει τις αποδοχές/συντάξεις (δηλαδή μεταχειρίζεται την προσωπική διαφορά ως ανεξάρτητο στοιχείο ή την καταργεί και χορηγεί τις αυξήσεις επ’ αυτού), αυτό είναι το πιο προστατευτικό για τον δικαιούχο.
Το «να μην παίξει κανένα ρόλο» πρακτικά σημαίνει ή πλήρης κατάργηση της προσωπικής διαφοράς με άμεσες αυξήσεις ή ρητή ρήτρα που απαγορεύει οποιονδήποτε συμψηφισμό. Και τα δύο έχουν κόστος — πρέπει να συνοδευτούν από δημοσιονομική εκτίμηση και μέτρα μετάβασης.
Τι να ζητήσoυμε λοιπόν να συμπεριληφθεί στο τελικό νομοσχέδιο — σύνοψη (πρακτικά άρθρα / κείμενα που μπορεί να περιλάβει ο νομοθέτης)
Άρθρο Χ — Ρήτρα μη-υποβάθμισης: (όπως παραπάνω).
Άρθρο Y — Απαγόρευση συμψηφισμού: «Προσωπική διαφορά δεν συμψηφίζεται με οποιαδήποτε αύξηση που χορηγείται μετά την ημερομηνία ισχύος».
Άρθρο Z — Μεταβατικό συμπλήρωμα για ενεργούς Στρκους: προσωρινό επίδομα για όσους παρουσιάσουν μείωση μικτών ή καθαρών αποδοχών, για περίοδο (π.χ. 24 μήνες).
Άρθρο W — Σταδιακή ενσωμάτωση / indexation: αν επιλεγεί σταδιακή κατάργηση, καθορισμός ρυθμού και σύνδεση με CPI.
Παράγραφος δημοσιονομικής βιωσιμότητας: Υποχρέωση δημοσιονομικής ανάλυσης/εκτίμησης κόστους και πρόβλεψη χρηματοδότησης (ειδικό ταμείο/εφάπαξ πόρος ή δημοσιονομικό πρόγραμμα).
Πιο ευνοϊκή συνολικά ρύθμιση: 1) ρήτρα μη-υποβάθμισης + 2) απαγόρευση συμψηφισμού + 3) στοχευμένο μεταβατικό συμπλήρωμα (για ένστολους και χαμηλότερες συντάξεις), και 4) σύνδεση με CPI για προστασία της αγοραστικής αξίας. Αυτό ισορροπεί κοινωνική προστασία και σταδιακή δημοσιονομική βιωσιμότητα...
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΣΤΑ ΟΙΚΕΙΑ ΑΡΘΡΑ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΝΟΜΟΥ
Άρθρο 85
ΠΑΡΑΓΡ 3 — Ρήτρα μη-υποβάθμισης (non-regression)
Καμία διάταξη του παρόντος νόμου, των εφαρμοστικών του πράξεων ή οποιουδήποτε άλλου προγενέστερου ή μεταγενέστερου νόμου δεν επιτρέπεται να επιφέρει, άμεσα ή έμμεσα, μείωση στις μικτές ή καθαρές αποδοχές των ενεργών δικαιούχων ή στις καταβαλλόμενες συντάξεις των συνταξιούχων σε σύγκριση με το ύψος που αυτές ανέρχονταν κατά την ημερομηνία έναρξης ισχύος του παρόντος νόμου.
Η προστασία της παραγράφου εφαρμόζεται ανεξαρτήτως της μορφής που λαμβάνει η «προσωπική διαφορά» στο πλαίσιο νέων μισθολογικών ή συνταξιοδοτικών ρυθμίσεων.
ΠΑΡΑΓΡ 4 — Απαγόρευση συμψηφισμού και περιορισμοί στη χρήση της προσωπικής διαφοράς
Η προσωπική διαφορά δεν μπορεί να συμψηφίζεται, να συμψηφίζεται μελλοντικά ή να χρησιμοποιείται ως μέσο «ακύρωσης» αυξήσεων που χορηγούνται μετά την ημερομηνία έναρξης ισχύος του παρόντος νόμου. Κάθε γενική ή ειδική αύξηση μισθών ή συντάξεων εφαρμόζεται επί των επίσημων βασικών μισθών ή επί των καταβαλλόμενων συντάξεων και προσαυξάνει αυτές ανεξάρτητα από την ύπαρξη προσωπικής διαφοράς.
Η προσωπική διαφορά μπορεί να: α) διατηρηθεί ως ξεχωριστό συμπλήρωμα (standalone supplement), ή β) να ενσωματωθεί σταδιακά στον βασικό μισθό/σύνταξη μόνο εφόσον προβλέπεται ρητή μεταβατική ρήτρα που θα εξασφαλίζει ότι δεν προκαλείται καμία μείωση στις πραγματικές αποδοχές/συντάξεις (σύμφωνα με το άρθρο 2).
ΠΑΡΑΓΡ 4 — Μεταβατικά μέτρα για ενεργά στελέχη των Ε,Δ,
Όπου νέο μισθολόγιο ή άλλη μισθολογική ρύθμιση οδηγεί σε μειώσεις μικτών ή καθαρών αποδοχών για ενεργά στελέχη, το Υπουργείο Οικονομικών σε συνεργασία με το αρμόδιο υπουργείο οφείλει να καταβάλλει προσωρινό μεταβατικό συμπλήρωμα (bridge payment) που εξισορροπεί τη διαφορά έως ότου παγιωθεί ισοδύναμη ή υπερεισπραττόμενη αύξηση. Το μεταβατικό συμπλήρωμα δεν υπόκειται σε συμψηφισμό με άλλες παροχές.
Η διάρκεια του μεταβατικού συμπληρώματος ορίζεται σε αρχική περίοδο δώδεκα (12) μηνών, η οποία μπορεί να παραταθεί κατά ανώτατο όριο είκοσι τέσσερις (24) μήνες με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, μετά από γνωμοδότηση της αρμόδιας επιτροπής δημοσιονομικής βιωσιμότητας.
ΠΑΡΑΓΡ 5 — Δείκτης αναπροσαρμογής και δημοσιονομική αξιολόγηση
Οι ετήσιες αναπροσαρμογές μισθών και συντάξεων που χορηγούνται σύμφωνα με το παρόν συνδέονται υποχρεωτικά με τον επίσημο δείκτη τιμών καταναλωτή (CPI) ή άλλο αντικειμενικά τεκμηριωμένο δείκτη κόστους ζωής, όπως θα καθοριστεί με υπουργική απόφαση. Η προσωπική διαφορά υπόκειται σε αναπροσαρμογή ώστε να διατηρείται η πραγματική αγοραστική της αξία κατά το δυνατόν, εκτός εάν προβλέπεται διαφορετικά ρητά στο νόμο.
Πριν από την έναρξη ισχύος οποιασδήποτε διάταξης που θίγει τη δομή των αποδοχών ή των συντάξεων, το Υπουργείο Οικονομικών υποχρεούται να εκπονήσει και να δημοσιοποιήσει εκτίμηση δημοσιονομικού κόστους (impact assessment) τριετούς και επταετούς ορίζοντα, συμπεριλαμβανομένων σεναρίων για την επίδραση στη συνολική δαπάνη, στη φορολογική επιβάρυνση και στις δαπάνες κοινωνικής προστασίας.
Σύντομες επεξηγήσεις / σημειώσεις πάνω στο κείμενο
(Non-regression): Η πιο άμεση και ισχυρή προστασία για δικαιούχους· εμποδίζει νομικά μειώσεις. Είναι «φαρέτρα» που δίνει ισχυρή προτεραιότητα στην κοινωνική προστασία.
(No-offset): Προστατεύει από πρακτικά τεχνάσματα συμψηφισμού — δηλαδή όταν μια νέα αύξηση «κόβεται» από την απώλεια προσωπικής διαφοράς.
(Μεταβατικό επίδομα Στρκων: Στοχευμένη ρύθμιση για να μην υποστούν μείωση Στρκοι που επηρεάζονται από αναδιάρθρωση. Το προσωρινό επίδομα επιτρέπει οικονομική κάλυψη χωρίς να μετατρέπει μόνιμα το σύστημα.
(CPI & δημοσιονομική αξιολόγηση): Συνδέει αναπροσαρμογές με αντικειμενικό δείκτη και απαιτεί διαφάνεια για το κόστος — απαραίτητο για την εξισορρόπηση κοινωνικής προστασίας και δημοσιονομικής βιωσιμότητας.
Ι.ΑΝΤΩΝΙΑΔΗΣ
Ι.ΑΝΤΩΝΙΑΔΗΣ
