ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ 25ης ΜΑΡΤΙΟΥ 1821
Γενικά για την έναρξη και την πορεία της Επανάστασης του 1821
«Όταν αποφασίσαμε να κάμουμε την
Επανάσταση, δεν εσυλλογισθήκαμε, ούτε πόσοι είμεθα, ούτε πως δεν έχουμε
άρματα, ούτε ότι οι Τούρκοι εβαστούσαν τα κάστρα και τας πόλεις, ούτε
κανένας φρόνιμος μας είπε; «πού πάτε εδώ να πολεμήσετε με τα
σιταροκάραβα βατσέλια». Αλλά, ως μια βροχή, έπεσε εις όλους μας η
επιθυμία της Ελευθερίας μας και όλοι και οι κληρικοί και οι προεστοί και
οι καπεταναίοι και οι πεπαιδευμένοι και οι έμποροι, μικροί και μεγάλοι,
όλοι εσυμφωνήσαμε εις αυτόν το σκοπό και εκάμαμε την επανάσταση».
Θεόδωρος Κολοκοτρώνης (Από το λόγο του στην Πνύκα στις 8 Οκτ 1838).
Η ελληνική επανάσταση του 1821, επικός
απελευθερωτικός αγώνας, του επί αιώνες, υπόδουλου ελληνικού λαού, υπήρξε
ο πιο σημαντικός σταθμός της ιστορίας του Νεώτερου Ελληνισμού.
Σφράγισε την εθνική πορεία των Ελλήνων,
αφού η επιτυχής τελική έκβασή του, μετά από εννιά χρόνια σκληρού,
ηρωικού, αλλά και αιματηρού πολέμου, σε πολλά μέτωπα, σήμανε την ίδρυση,
από το 1830, του ελληνικού κράτους και την ένταξη της Ελλάδος, ύστερα
από πολλούς αιώνες, στον πολιτικό χάρτη των ανεξάρτητων κρατών της γης.
Και γύρω απ’ αυτό το, αρχικά, μικρό
κράτος, που δεν ανταποκρινόταν στις προσδοκίες και τις θυσίες των
αγωνιστών του ’21, θα συγκεντρωθεί σιγά-σιγά όλος ο Ελληνισμός για να
πραγματοποιήσει τη νέα του ιστορική πορεία.
Ο αγώνας της εθνικής παλιγγενεσίας,
μακροχρόνιος, άνισος, με κορυφώσεις ηρωισμού αλλά και με περιόδους
κάμψης και κατάπτωσης, κατόρθωσε να σφυρηλατήσει την εθνική συνείδηση
των Ελλήνων, να αναπτύξει την εθνική τους ενότητα και να εμπνεύσει τις
επόμενες γενιές για διαδοχικές εξορμήσεις και απελευθερώσεις ώστε να
λάβει η Ελλάδα τη σημερινή της μορφή.
Ακόμη, σε καιρούς απογοήτευσης και
δοκιμασίας, εμψύχωσε τους αλύτρωτους Έλληνες και τους έδωσε τη δύναμη
για καρτερία και αντίσταση, μέχρι να μπορέσουν να πετύχουν κι αυτοί την
εθνική τους αποκατάσταση και ένταξη στον εθνικό κορμό.
Ταυτόχρονα, υπήρξε κορυφαίο πολιτικό
γεγονός και για την ίδια την ιστορία της Ευρώπης, αφού απασχόλησε την
ευρωπαϊκή διπλωματία, ενεργοποίησε τις φιλελεύθερες συνειδήσεις,
προκάλεσε το φιλελληνικό κίνημα, όπλισε με προσδοκίες τους ευρωπαϊκούς
λαούς που αναζητούσαν την εθνική τους δικαίωση, παρέσυρε κυβερνήσεις
μεγάλων δυνάμεων να ενδιαφερθούν, θετικά ή αρνητικά, και στο τέλος να
υποχρεωθούν να συνεργασθούν και να συνυπογράψουν τα πρωτόκολλα για την
ίδρυση του νεοελληνικού κράτους.
Η ελληνική επανάσταση παρουσίασε έντονες
διακυμάνσεις κατά τα εννέα χρόνια της διάρκειάς της, με εναλλαγές
επιτυχιών αλλά και αποτυχιών, εμφύλιους σπαραγμούς, μέχρι να μπορέσει να
ισχυροποιηθεί και να αναγνωριστεί από τις εγγυήτριες δυνάμεις με την
υπογραφή του Πρωτοκόλλου του Λονδίνου του 1830, που δημιούργησε το
ανεξάρτητο ελληνικό κράτος.
Aπόσπασμα από τον αυθεντικό λόγο του στρατηγού, Γιάννη Μακρυγιάννη:
«Τούτην την πατρίδα την έχομεν όλοι
μαζί, και σοφοί και αμαθείς και στρατιωτικοί και οι πλέον μικρότεροι
άνθρωποι. Όσοι αγωνιστήκαμεν, αναλόγως ο καθείς, έχομεν να ζήσωμεν εδώ.
Το λοιπόν δουλέψαμεν όλοι μαζί, να την φυλάμεν κι όλοι μαζί.
Και να μην λέγει ούτε ο δυνατός «εγώ»,
ούτε ο αδύνατος. Ξέρετε πότε να λέγη ο καθείς «εγώ»; Όταν αγωνιστή μόνος
του και φκιάση ή χαλάση, να λέγη «εγώ». Όταν όμως αγωνίζωνται πολλοί
και φκιάνουν, τότε να λέη «εμείς». Είμαστε εις το «εμείς» και όχι εις το
«εγώ». Και εις το εξής να μάθωμεν γνώση, αν θέλωμεν να φκιάσωμεν
χωριόν, να ζήσωμεν όλοι μαζί».
Τα σημαντικότερα γεγονότα της ελληνικής επανάστασης
1814-1820 Ιδρύεται στην Οδησσό η Φιλική Εταιρεία, από τον Νικόλαο Σκουφά, τον Αθανάσιο Τσακάλωφ και τον Πάτμιο Εμμανουήλ Ξάνθο, με αποκλειστικό σκοπό την προετοιμασία της επανάστασης. Γενικός Επίτροπος της «Ανωτάτης Αρχής της Φιλικής Εταιρείας» ανέλαβε, το 1820, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, αξιωματικός του τσαρικού στρατού.
Φεβρουάριος-Μάρτιος 1821 Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης
κηρύσσει στο Ιάσιο της Μολδαβίας, πνευματικό κέντρο του Ελληνισμού, την
επίσημη έναρξη της επανάστασης στις παραδουνάβιες Ηγεμονίες, με τη
συγκρότηση του Ιερού Λόχου. Είχε προηγηθεί η επαναστατική του προκήρυξη
με τον τίτλο «Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος».
Μετά τις πρώτες επιτυχίες, ο τσάρος
αποκηρύσσει τον Αλέξανδρο Υψηλάντη και ο Ιερός Λόχος θα ηττηθεί τον
Ιούνιο του 1821 στο Δραγατσάνι από υπέρτερες τουρκικές δυνάμεις.
Τερματίζεται έτσι η επανάσταση στις παραδουνάβιες Ηγεμονίες.
25 Μαρτίου 1821 Συμβολική ημερομηνία έναρξης της ελληνικής επανάστασης. Ο επίσκοπος Παλαιών Πατρών Γερμανός
ορκίζει τους επαναστάτες στη Μονή της Αγίας Λαύρας. Οι επαναστάτες
είχαν εισέλθει από τις 23 Μαρτίου στην πόλη των Πατρών και κήρυξαν την
επανάσταση στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο
Παπαφλέσσας και ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης απελευθερώνουν την Καλαμάτα
από τους Τούρκους.
10 Απριλίου 1821 Η Πύλη προβαίνει σε αντίποινα. Απαγχονίζεται ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε’ στην Κωνσταντινούπολη. Το σώμα του θα μεταφερθεί στην Οδησσό.
23-24 Απριλίου 1821 Ο
Αθανάσιος Διάκος μάχεται ηρωικά στην Αλαμάνα, συλλαμβάνεται από
υπέρτερες δυνάμεις και βρίσκει ηρωικό, αλλά μαρτυρικό θάνατο. Μέρες
αργότερα, ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, μάχεται, και εμποδίζει, στο Χάνι της
Γραβιάς, την πορεία των τούρκικων στρατευμάτων προς την Πελοπόννησο.
12-13 Μαϊου 1821 Η νίκη
των Ελλήνων στο Βαλτέτσι ανοίγει το δρόμο για την κατάληψη της
Τριπολιτσάς, στρατιωτικού και πολιτικού κέντρου της Πελοποννήσου.
26 Μαϊου 1821 Με την
Πράξη της Συνέλευσης των Καλτετζών (μοναστήρι στην Αρκαδία), ιδρύεται η
Πελοποννησιακή Γερουσία, με πρόεδρο τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη.
14 Ιουνίου 1821 Επανάσταση στην Κρήτη
9 Ιουλίου 1821 Οι
Τούρκοι απαγχονίζουν στη Λευκωσία τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Κυπριανό και
αποκεφαλίζουν τους Μητροπολίτες Πάφου, Κιτίου και Κυρήνειας.
23 Σεπτεμβρίου 1821 Με
την κατάληψη της Τριπολιτσάς (έδρας του πασά του Μορέως), εδραιώνεται η
επανάσταση στην Πελοπόννησο. Δύο μήνες μετά, θα ιδρυθεί στο Μεσολόγγι,
υπό την προεδρία του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, ο «Οργανισμός της Δυτικής
Χέρσου Ελλάδος».
13 Νοεμβρίου 1821 Απελευθερώνεται η Άρτα από τους Σουλιώτες οπλαρχηγούς Μάρκο και Νότη Μπότσαρη, τους αδελφούς Τζαβέλα κ.ά.
1 Ιανουαρίου 1822 Στην
Α’ Εθνοσυνέλευση στην Νέα Επίδαυρο, ψηφίζεται το πρώτο Σύνταγμα της
Επανάστασης, γνωστό ως «Προσωρινό Πολίτευμα της Ελλάδος». Πρόεδρος του
Εκτελεστικού εκλέγεται ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος.
30 Μαρτίου 1822 Καταστροφή
της Χίου από τα τουρκικά στρατεύματα του Καπουδάν Πασά Καρά Αλή. Μια
μαζική θυσία που θα εμπνεύσει προσωπικότητες της ευρωπαϊκής τέχνης και
του πνεύματος, όπως ο Ντελακρουά και ο Βίκτορ Ουγκό και θα συγκινήσει
την Ευρώπη, που θα δείξει περισσότερο ενδιαφέρον για τον ελληνικό Αγώνα.
Τρεις μήνες αργότερα, ο Κωνσταντίνος Κανάρης θα πυρπολήσει και θα
καταστρέψει την τουρκική ναυαρχίδα.
6 Ιουνίου 1822 Ο Χουρσίτ πασάς και ο Ομέρ Βρυώνης καταλαμβάνουν το Σούλι
29 Ιουνίου 1822 Ο Θεόδωρος
Κολοκοτρώνης θα καταστρέψει στα Δερβενάκια την στρατιά του Μαχμούτ πασά ή
Δράμαλη ανατρέποντας τα φιλόδοξά του σχέδια. Οι Έλληνες και αρκετοί
φιλέλληνες θα ηττηθούν, λίγες μέρες μετά, στο Πέτα (κοντά στην Άρτα) από
ισχυρές τουρκικές δυνάμεις.
Αύγουστος 1822 Η
παρουσία του Γεωργίου Κάνιγκ, ως υπουργού Εξωτερικών της Αγγλίας
σηματοδοτεί τη θετική μεταστροφή της αγγλικής πολιτικής απέναντι στο
Ελληνικό Ζήτημα.
Δεκέμβριος 1822 Το
Συνέδριο των αντιπροσώπων των μεγάλων Δυνάμεων στη Βερόνα, παρά τις
προσπάθειες των Ελλήνων απεσταλμένων, δεν αναγνωρίζει την ελληνική
Επανάσταση και την αποκηρύσσει με διακήρυξή του.
Ιανουάριος 1823 Νίκη των Ελλήνων στο Ναύπλιο, που ορίζεται έδρα της επαναστατικής κυβέρνησης.
Μάρτιος 1823 Η Αγγλία αναγνωρίζει τους Έλληνες ως εμπόλεμους αναγνωρίζοντας de facto και την ελληνική επανάσταση.
Μάρτιος-Απρίλιος 1823 Συγκαλείται στο Άστρος της Κυνουρίας η Β’ Εθνική Συνέλευση των Ελλήνων
12 Ιουλίου 1823. Ο
φιλέλληνας, λόρδος Βύρων, φθάνει στο Αργοστόλι. Θα στηρίξει την
επανάσταση και θα πεθάνει στο Μεσολόγγι τον Απρίλη του 1824. Στο
Μεσολόγγι θα ταφεί και ο Μάρκος Μπότσαρης που πέθανε στη μάχη του
Κεφαλόβρυσου Ευρυτανίας.
Φθινόπωρο 1823-Καλοκαίρι 1824
Εμφανίζονται οι πρώτες αντιθέσεις ανάμεσα στο Νομοτελεστικό υπό τον Θ.
Κολοκοτρώνη και τον Πετρόμπεη και το Βουλευτικό υπό τον Κουντουριώτη που
σχηματίζουν δύο ξεχωριστές κυβερνήσεις. Είναι η απαρχή της πρώτης φάσης
του εμφυλίου σπαραγμού που θα τερματιστεί τον Ιούνιο με την επικράτηση
του Κουντουριώτη.
7-8 Ιουνίου 1824 Καταστροφή της Κάσου από τους Τουρκοαιγύπτιους, οι οποίοι, λίγες μέρες μετά, θα καταστρέψουν ολοσχερώς και τα Ψαρά.
29 Αυγούστου 1824 Ναυμαχία του Γέροντα και πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας.
15 Απριλίου 1825 Αρχίζει
η δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου από τον Κιουταχή και αργότερα και
από τον Ιμπραήμ. Στις 10 Απριλίου 1826 θα γίνει η ηρωική έξοδος και η
πτώση του Μεσολογγίου. Η θυσία του Μεσολογγίου προώθησε το ελληνικό
ζήτημα όσο καμιά ελληνική νίκη και ο απόηχος των γεγονότων, αναζωπύρωσε
το πνεύμα του φιλελληνισμού στην Ευρώπη.
5 Ιουνίου 1825 Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, δολοφονείται στην Ακρόπολη Αθηνών, θύμα της εμφύλιας διαμάχης.
3 Αυγούστου 1826 Ο Γκούρας κλείνεται με τους άνδρες του στην Ακρόπολη. Η πόλη παραδίδεται στον Κιουταχή.
11 Νοεμβρίου 1827 Η κυβέρνηση Ζαϊμη μεταφέρει την έδρα της στην Αίγινα.
19 Μαρτίου 1827 Με πρόταση του Κολοκοτρώνη ανατίθεται η ηγεσία του στρατού στον Church και των ναυτικών δυνάμεων στον Cochrane.
30 Μαρτίου 1827 Η Εθνοσυνέλευση εκλέγει τον Ιωάννη Καποδίστρια «κυβερνήτη της Ελλάδος» με επταετή θητεία.
22 Απριλίου 1827 Θανάσιμος τραυματισμός του Γεωργίου Καραϊσκάκη στη μάχη του Φαλήρου.
8 Οκτωβρίου 1827
Ναυμαχία του Ναβαρίνου. Ο ενωμένος συμμαχικός στόλος Αγγλίας, Γαλλίας
και Ρωσίας καταστρέφει τον τουρκοαιγυπτιακό που βρισκόταν
αγκυροβολημένος στον κόλπο του Ναβαρίνου, γεγονός που υπήρξε καταλυτικό
στην εξέλιξη του Ελληνικού Ζητήματος. Οι τρεις προστάτιδες Δυνάμεις θα
διαδραματίσουν πλέον καταλυτικό ρόλο στην γένεση του ανεξάρτητου
νεοελληνικού κράτους.
8 Ιανουαρίου 1828 Άφιξη του κυβερνήτη Καποδίστρια στο Ναύπλιο. Ο λόγιος Θεόφιλος Καϊρης, προσφωνεί τον Ι. Καποδίστρια:
«Χαίρε και Συ Κυβερνήτα της Ελλάδος,
διότι μετά τοσούτον πολυχρόνιον αποδημίαν, επιστρέφεις εις την κοινήν
πατρίδα, την βλέπεις, την χαιρετάς όχι πλέον δούλην και στενάζουσαν υπό
τον ζυγόν, αλλ’ ελευθέραν, αλλά δεχομένην σε Κυβερνήτην, και
περιμένουσαν να Σε ίδη να οδηγήσης τα τέκνα της εις την αληθινήν
ευδαιμονίαν και εις την αληθινήν δόξαν. Ζήθι! Αλλ’ έχων ιερόν έμβλημα «ο
Θεός και η δικαιοσύνη κυβερνήσουσι την Ελλάδα». Ζήθι! Αλλά κυβερνών
ούτως ώστε να αισθανθή η πατρίδα, να καταλάβωμεν και ημείς, να επαναλάβη
η αδέκαστος ιστορία, να αντηχήσωσιν όλοι οι αιώνες, ότι ου Συ, ουδέ ο
υιός σου, ουδέ ο οικείος σου, ουδέ ο φίλος σου, ουδέ πνεύμα φατρίας,
αλλ’ αληθώς αυτός ο νόμος του Θεού, αυτό το δίκαιον, αυτοί της Ελλάδος
οι θεσμοί κυβερνώσι την Ελλάδα δια Σου».
3 Φεβρουαρίου 1830
Υπογράφεται από τις Μεγάλες Δυνάμεις το πρωτόκολλο του Λονδίνου, σύμφωνα
με το οποίο δημιουργείται ανεξάρτητο ελληνικό κράτος με οροθετική
γραμμή τη γραμμή Αμβρακικού-Παγασητικού. Στο νέο κράτος θα
συμπεριληφθούν, με το Πρωτόκολλο της συνδιάσκεψης του Λονδίνου στις 30
Αυγούστου 1832, η Πελοπόννησος, η Στερεά Ελλάδα, η Εύβοια, οι Σποράδες,
οι Κυκλάδες και τα νησιά του Αργοσαρωνικού κόλπου.
27 Σεπτεμβρίου 1831 Δολοφονείται στο Ναύπλιο ο Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας.
25 Απριλίου 1832 Ο
Όθων, δευτερότοκος γιος του βασιλιά της Βαυαρίας Λουδοβίκου, εκλέγεται
κληρονομικός μονάρχης της Ελλάδος. Θα φθάσει στο Ναύπλιο στις 25
Ιανουαρίου 1833.
Συνθήκες δημιουργίας και επέκτασης των ορίων του Ελληνικού Κράτους
Δύο από τα τρία ιδρυτικά μέλη
της Φιλικής Εταιρίας που προετοίμασαν το έδαφος για την Επανάσταση ήταν
από την Ήπειρο, ο Νικόλαος Σκουφάς και ο Αθανάσιος Τσακάλωφ (από Άρτα
και Ιωάννινα αντίστοιχα). Όταν ξέσπασε η Επανάσταση του 1821 πολλές
πόλεις και χωρία της περιοχής ύψωσαν την σημαία της επανάστασης και οι
Ηπειρώτες συμμετείχαν ενεργά στις συγκρούσεις, εντός και εκτός Ηπείρου.
Με το πέρας της Επανάστασης
(1830), η Ήπειρος δεν περιήλθε στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος. Όμως
ιδιαίτερα έντονη υπήρξε η συμβολή των Ηπειρωτών ευεργετών στην ενίσχυση
του κράτους, όπως του Γεωργίου Σταύρου, ιδρυτή και πρώτου διευθυντή της
Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος , Γεώργιος Αβέρωφ , ιδρυτή του Εθνικού
Μετσόβιου Πολυτεχνείου.
Ο πρώτος πρωθυπουργός της Ελλάδας (ως συνταγματικής μοναρχίας) υπήρξε ο Ηπειρώτης Ιωάννης Κωλέττης , από το Συρράκο.
23 Σεπτεμβρίου 1864
Με ψήφισμα της Βουλής της Επτανήσου
πραγματοποιείται η Ένωση με το ελληνικό κράτος. Είχε προηγηθεί η
παραίτηση της Μεγάλης Βρετανίας από το δικαίωμα προστασίας των
Επτανήσων.
Προσάρτηση Θεσσαλίας - Άρτας
20 Ιουνίου 1881
Με τη σύμβαση της Κωνσταντινούπολης η Ελλάδα προσαρτά τη Θεσσαλία, πλην της Ελασσόνας, και την περιοχή της Άρτας.
Προσάρτηση Μακεδονίας, Ηπείρου, Κρήτης, νησιών Αιγαίου.
Ο ΑΓΩΝΑΣ ΣΑΣ ΜΑΣ ΕΜΠΝΕΕΙ ΚΑΙ ΜΑΣ ΟΔΗΓΕΙ!ΑΘΑΝΑΤΟΙ!
