H κόλαση της δραχμής (άρθρο του 2012)
Οδεύοντας στις επόμενες εκλογές και μια και το επίκαιρο δίλημμα δείχνει να είναι Ευρώ ή Δραχμή, καλό είναι να σκεφτούμε πως η έξοδος από το Ευρώ οδηγεί σε άμεση χρεοκοπία και σε στάση πληρωμών στο εσωτερικό και το εξωτερικό. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα πληρώνονται μισθοί και συντάξεις στο δημόσιο τομέα - και μερικώς στον ιδιωτικό τομέα-, δεν θα λειτουργούν ή θα υπολειτουργούν οι δημόσιες υπηρεσίες (όπως Υγεία, Παιδεία) ενώ η ανεργία θα εκτοξευθεί σε δυσθεώρητα ύψη (άνω του 45%). Αρχικά, θα ανακοινωθεί η ισοτιμία του Ευρώ/Δραχμής ως 1 προς 1, αλλά μέσα στις επόμενες ημέρες ή εβδομάδες θα εκτοξευθεί στο 1 προς 1000 και δεν αποκλείω πολύ σύντομα και στο 1 προς 1500.
Αυτό απλά σημαίνει ότι για οποιαδήποτε αγορά προϊόντων και ειδικότερα εισαγόμενων θα πρέπει να πληρώνουμε 3 έως 5 φορές περισσότερες Δραχμές από ό,τι αντιστοιχεί σήμερα. Ο πληθωρισμός θα εκτοξευθεί σε επίπεδα διψήφια και τριψήφια. Ό,τι αγοράζουμε τη μια μέρα, την επόμενη θα χρειαζόμαστε διπλάσιες δραχμές για να το αποκτήσουμε.
Στη συνέχεια οι Τράπεζες θα καταρρεύσουν, τα επιτόκια θα εκτοξευθούν σε τριψήφια νούμερα και όλες οι καταθέσεις θα μετατραπούν σε δραχμές με ισοτιμία 1 προς 1 - άρα, ενώ τα έξοδά μας θα είναι υπερπολλαπλάσια, τα εισοδήματά μας θα είναι υποπολλαπλάσια.
Τι πραγματικά σημαίνει λοιπόν η επιστροφή στη Δραχμή;
Μια επιστροφή στη Δραχμή θα επηρεάσει αρνητικά κατά βάση όλο το φάσμα του Ελληνικού πληθυσμού, με εξαίρεση:
• τους πλούσιους με χρήματα στο εξωτερικό, που θα έχουν αυξημένη αγοραστική αξία στην ελληνική αγορά, πληρώνοντας για να αγοράσουν ό,τι θέλουν στην Ελλάδα στο ένα τρίτο ή ακόμα και στο ένα πέμπτο σε σχέση με σήμερα
• τους εξαγωγείς προϊόντων, που θα αποκτήσουν ανταγωνιστικότητα - αλλά, δυστυχώς, η χώρα μας είναι κατεξοχήν εισαγωγική
• τις ελληνικές ναυτιλιακές εταιρίες που παράγουν συνάλλαγμα μέσα από τις υπηρεσίες τους και θα έχουν συναλλαγματικά οφέλη.
Η μέση αστική τάξη θα εξαφανιστεί και θα δημιουργηθεί ένα νέο κύμα νεόπτωχων. Οι δε ήδη φτωχοί, οι άνεργοι και οι συνταξιούχοι θα βρεθούν σε ακόμα πιο δεινή θέση, μια και το κράτος θα κηρύξει στάση πληρωμών και δεν θα μπορούν να εισπράξουν τίποτα από τον δημόσιο τομέα ενώ, επειδή όλες οι τιμές των προϊόντων θα εκτοξευθούν, τα προϊόντα θα είναι απλησίαστα. Επειδή το κράτος δεν θα μπορεί να πληρώσει για εισαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου, η παροχή τους καθώς και το ρεύμα θα περικόπτονται για μεγάλες περιόδους από την αγορά. Το όλο περιβάλλον θα δημιουργήσει κατάθλιψη και θα οδηγήσει σε μετανάστευση ή αυτοχειρία μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Οι μόνες συναλλαγές που θα είναι δυνατές θα είναι όσες γίνονται με ανταλλαγή προϊόντων.
Η χώρα θα είναι ακυβέρνητη για μεγάλα διαστήματα μια και οι κυβερνήσεις θα αλλάζουν με μεγάλη συχνότητα λόγω των πιέσεων και των αναταραχών από τις διαμαρτυρίες του πληθυσμού. Γεωπολιτικά η χώρα θα βρεθεί σε δυσχερή θέση έναντι κάποιων γειτόνων της και μπορεί να οδηγηθεί σε επώδυνους συμβιβασμούς.
Αν κάποιοι λοιπόν νομίζουν ότι σήμερα έχουν φτάσει στο χαμηλότερο επίπεδο και δε διακινδυνεύουν να χάσουν τίποτα, κάνουν τραγικό λάθος, γιατί ένα κυριολεκτικά πτωχευμένο κράτος με ένα νόμισμα που δεν το αναγνωρίζει κανένας παγκοσμίως, χάνει οποιαδήποτε υποστήριξη και το πρόβλημα αφορά πια το σύνολο τού πληθυσμού.
Όλα τα παραπάνω θα μπορούσαν να κρατήσουν από 3 έως 5 χρόνια πριν αρχίσει δειλά ξανά η οικονομία να βγαίνει από την ύφεση και πάντα υπό την προϋπόθεση ότι θα έχει αρχίσει να υπάρχει ένα σταθερό πολιτικό περιβάλλον και μια ευρεία κοινωνική συναίνεση για την κατεύθυνση της χώρας.
Το σίγουρο είναι ότι η Ελλάδα αυτή την περίοδο διανύει μια ύφεση που η ένταση της και η διάρκεια της μόνο με αυτήν της Μεγάλης Παγκόσμιας Ύφεσης του 1929 μπορεί να συγκριθεί. Παρ' ολ' αυτά, αν προσθέσουμε και την περίπτωση της εξόδου μας από το ευρώ και τη βέβαιη χρεοκοπία που θα ακολουθήσει, θα περάσουν τουλάχιστον 3-5 χρόνια βαθύτερης ύφεσης από τη τωρινή στην χώρα για να καταφέρει μόνο να επανέλθει στα επίπεδα του 2012!
Μέσα από όλη αυτή την διαδικασία θα βρεθούμε να έχουμε μια εκτιμώμενη πτώση του ΑΕΠ στο 50%, ανεργία άνω του 40% - ενώ στους νέους θα φτάσει σε πολύ υψηλότερα επίπεδα-, το βιοτικό επίπεδο θα κατακρημνιστεί και πάνω από 50% με 60% του πληθυσμού θα καταρρεύσει κάτω από τα επίπεδα φτώχιας.
Πρέπει να είναι ολοφάνερο ότι μια ενδεχόμενη χρεοκοπία δεν χτυπάει τόσο τους δανειστές μας όσο όλον τον ελληνικό πληθυσμό και ιδιαίτερα τους πιο φτωχούς και ευάλωτους. Απλά οι δανειστές μας θα το σκεφτούν πολύ καλά για να μας δανείσουν στο μέλλον και βέβαια με απαγορευτικούς-τοκογλυφικούς όρους.
Δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε επίσης, ότι κατά τη διάρκεια τέτοιων χρεοκοπιών αυτό που επίσης δοκιμάζεται είναι η Δημοκρατία και η λειτουργία των θεσμών.
Αξίζει ο λαός μας να περάσει μέσα από μια τέτοια εγκληματική διαδικασία, που η διάρκειά της αλλά ακόμα και το ακριβές καταστροφικό αποτέλεσμα της είναι τελείως ακαθόριστα;
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Δημοκρατία ενέχει τη συνέχεια τής διακυβέρνησης τού κράτους. Δεδομένου ότι δεν είναι δυνατόν να καταγγείλουμε μονομερώς συμβάσεις, και η αξιοπιστία ενός κράτους είναι αυτή που εντέλει αποτιμάται από τη διεθνή κοινότητα, μια κατά πολύ ελαφρύτερη διέξοδος θα μπορούσε να είναι:
• η κατάρτιση με τη σύμφωνη γνώμη των ευρωπαίων εταίρων μας ενός πιο λειτουργικού κοινωνικά μνημονίου που θα μπορεί να δημιουργήσει αναπτυξιακή τροχιά και θέσεις εργασίας.
• Κατάργηση - ή, σε μια πιο ρεαλιστική βάση, έστω ευρύς περιορισμός - του πελατειακού κράτους, καθότι αυτό είναι η γενεσιουργός αιτία των πρωτογενών ελλειμμάτων
• Αίτημα για ακόμα μεγαλύτερη επιμήκυνση του υπάρχοντος χρέους προς τους κύριους δανειστές μας (Ευρωπαϊκά Κράτη, Κεντρικές Τράπεζες, ΔΝΤ) προκειμένου να γίνει βιώσιμο. Είναι σημαντικό να αντιληφθούμε ότι στην τρέχουσα συγκυρία το ύψος του χρέους μας δεν είναι βιώσιμο, και αν σε κάτι πρέπει να εστιάσουμε οποιαδήποτε επαναδιαπραγμάτευση είναι στην ελάφρυνση των κοινωνικών αδικιών και μείωση του χρέους σε επίπεδα κοντά στο 100% του ΣΕΠ
• Ταυτόχρονα, άμεση δρομολόγηση διαρθρωτικών αλλαγών, μια και είναι μοναδική ευκαιρία να χτίσουμε μια οικονομία σε πιο σταθερές και ανταγωνιστικές βάσεις.
Το σίγουρο είναι ότι θα πρέπει να αντιληφθούν όλες οι πολιτικές δυνάμεις ότι πρέπει να συγκυβερνήσουν και να οριοθετήσουν ένα πλάνο δεκαετίας για την χώρα που απαρέγκλιτα θα ακολουθήσουν όλες, προκειμένου να εξασφαλίσουν το μέλλον της χώρας και των παιδιών μας. Οποιαδήποτε προσπάθεια για αποσπασματικές πολιτικές περιορισμένων πολιτικών δυνάμεων είναι βέβαιο ότι θα μας οδηγήσει όχι πολύ μακριά σε επώδυνες αποφάσεις στο μέλλον.
Η κρίση στην Ελλάδα ήταν και παραμένει καθαρά πολιτική. Μπορεί λεφτά να μην υπάρχουν, αλλά οικονομικές λύσεις υπάρχουν.
Συντάκτης: Γιώργος Κοφινάκος (εκπρόσωπος της StormHarbour Αγγλίας και Διευθύνων Σύμβουλος Enolia Premium Λουξεμβούργου)
Eυρωλαγνεία και δραχμοφοβία
Ένα από τα ζητούμενα της εποχής είναι η επάνοδος στη δραχμή ή όχι. Η λαοπρόβλητη κυβέρνηση Παπαδήμου διακηρύσσει ότι επιθυμεί να παραμείνει η χώρα στην ευρωζώνη, εξ ου και εργάζεται προς αυτή την κατεύθυνση, ενώ διάφοροι εκφράζονται υπέρ της μίας ή της άλλης άποψης. Διατυπώνονται και πολλές θεωρίες περί ευρώ δύο ταχυτήτων, περί καταστροφικής επιστροφής στη δραχμή, περί παιχνιδιών των κερδοσκόπων που θέλουν να αγοράσουν φθηνά την Ελλάδα με την επιστροφή στη δραχμή και άλλα πολλά.
Εγώ, επειδή, επαναλαμβάνω, δεν διαθέτω την ευφυΐα του 79ου στοχαστή της υφηλίου για το έτος 2010, είμαι πολύ μπερδεμένος και δεν έχω καταλάβει τίποτε, αφού ουδείς αναλυτής ή καθηγητής ή τηλεοπτικός παραθυροκουτσομπόλης εν γένει μου έχει δώσει να καταλάβω περί τίνος πρόκειται και ποιο κακό θα με βρει αν επανέλθουμε στη δραχμή. Με όπλο, λοιπόν, την απλή λογική του καστανά τής γωνίας διατυπώνω τους προβληματισμούς μου και με πολλή χαρά θα δεχθώ οποιαδήποτε εξήγηση που θα διασκεδάσει τους προβληματισμούς μου και θα καταρρίψει τις αμφιβολίες μου.
Το πρώτο ερώτημα που τίθεται είναι: τί σημαίνει ευρώ δύο ταχυτήτων;
Θα υπάρχουν δύο ειδών ευρώ, ήτοι ένα ισχυρό και ένα ασθενές; Ποια θα είναι η ισοτιμία του ενός και ποία του άλλου έναντι των λοιπών νομισμάτων; Το ισχυρό ευρώ π.χ. θα είναι ίσο με 1,5 $, ενώ το ασθενές θα είναι ίσο με 1 $; Πώς θα διαμορφώνεται η ισοτιμία στις διατραπεζικές αγορές; Αν περί αυτών πρόκειται, γιατί θα πρέπει να έχουμε π.χ. το ευρώ1 και το ευρώ 2 και να μην έχουμε ένα νόμισμα που θα ονομάζεται «ευρώ» από τη μία και ένα άλλο νόμισμα που θα ονομάζεται π.χ. «καγκουρό» από την άλλη;
Το δεύτερο και σημαντικότερο ερώτημα είναι: ευρώ ή δραχμή;
Και γιατί η μία ή η άλλη απάντηση στο ερώτημα; Μία θεωρία που άκουσα [βουλευτής Κυριάκος Βελόπουλος] είναι πως επιστρέφοντας στη δραχμή δεν θα έχουμε να φάμε, αφού ουδέν παράγουμε και ουδείς θα μας δανείζει για να εισαγάγουμε τρόφιμα, ενδύματα κ.λπ. Η απάντησή μου στη θεωρία αυτή είναι μία ερώτηση: θεμέλιο του επιχειρήματος αποτελεί η παραδοχή ότι δεν παράγουμε τίποτε. Αφού, όμως, δεν παράγουμε τίποτε, γιατί θα είναι πρόθυμες οι τράπεζες να μας δανείζουν όταν θα έχουμε ευρώ, ενώ δεν θα μας δανείζουν όταν θα έχουμε δραχμή; Δεν βρίσκω διαφορά μεταξύ των δύο καταστάσεων.
Άλλη άποψη που διάβασα είναι ότι με την επιστροφή στη δραχμή όσοι έχουν ευρώ στην Ελλάδα θα τα χάσουν, αφού η ισοτιμία θα είναι εξευτελιστική, ενώ όσοι έχουν φυγαδεύσει τις καταθέσεις τους στο εξωτερικό θα διατηρήσουν την αξία των καταθέσεών τους και θα μπορούν, εισάγοντάς τες στην Ελλάδα, να αγοράσουν ότι θέλουν αντί πινακίου φακής.
Για να δούμε, όμως, αν στέκει κάτι τέτοιο δίνοντας μερικά απλά παραδείγματα. Υποθέτουμε ότι αύριο επιστρέφουμε στη δραχμή και η ισοτιμία ευρώ/δραχμής ορίζεται σε 1/1000. Αύριο, λοιπόν, που θα βρεθώ με 100 στην τσέπη, θα γνωρίζω ότι πηγαίνοντας στην τράπεζα θα δώσω τα ? 100 και θα πάρω 100.000 δραχμές. Ακριβώς όπως έγινε την 01.01.2001. Βρέθηκα τότε με 340, 75 δραχμές στην τσέπη και πηγαίνοντας στην τράπεζα πήρα 1?. Είχα εκδώσει την 30.06.2000 μία μεταχρονολογημένη επιταγή ποσού 340.750 δραχμών με ημερομηνία εκδόσεως την 28.02.2001 και κλήθηκα την 28.02.2001 να πληρώσω ? 1000, ήτοι το ισάξιο των 340.750 δραχμών σε ευρώ. Δεν υπήρξε διαταραχή στην ισοτιμία. Όλες οι αξίες ετράπησαν σε ευρώ και η ζωή συνεχίστηκε. Απλώς, αντί να οφείλουμε ή να έχουμε λαμβάνειν δραχμές, οφείλαμε ή μας όφειλαν ευρώ.
Μέχρι εδώ τα πράγματα είναι απλά. Μετατρέπουμε, πληρώνουμε και τελειώνουμε, όπως μετατρέψαμε, πληρώσαμε και τελειώσαμε.
Ας δούμε, όμως, μία άλλη παράμετρο του ζητήματος.
Την 01.01.2001 ένα ματσάκι σέλινο στη λαϊκή αγορά κόστιζε 50 δραχμές. Λίγους μήνες μετά την αλλαγή νομίσματος αρχίσαμε να αγοράζουμε το ίδιο ματσάκι αντί 50 Λ. Δηλαδή, το σέλινο ανατιμήθηκε κατά 120 δραχμές, αφού 50 Λ = ½ ? = 170 δραχμές. Από την άλλη, την 01.01.2001 ο μισθός των 340.750 δραχμών έγινε μισθός των ? 1000 και άρχισε έκτοτε να παρακολουθεί τις αυξήσεις των συλλογικών συμβάσεων εργασίας κατά κανόνα. Το ίδιο έγινε και με τα προϊόντα και τις υπηρεσίες ως προς τη μετατροπή. Η αξία των σε δραχμές εκφράσθηκε σε ευρώ.
Παρακολούθησαν, όμως, οι τιμές τους τις αυξήσεις των μισθών; Όχι βέβαια.
Οι τιμές των αγαθών και υπηρεσιών τράβηξαν την ανηφόρα, ενώ οι μισθοί στην ουσία καθηλώθηκαν, με αποτέλεσμα τη φούσκα που παρατηρήσαμε την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα. Επανερχόμεθα τώρα στην περίπτωση, όπου αύριο επιστρέφουμε στη δραχμή. Θα πάμε στην καφετέρια και θα παραγγείλουμε καφέ που έχει σήμερα τιμή 2,8 ?. Θα πρέπει να πληρώσουμε 2.800 δραχμές. Το ποσό αυτό θα φανεί υπερβολικό σε όσους την 01.01.2001 ήταν ηλικίας άνω των 20 ετών και είχαν συνηθίσει να σκέφτονται σε δραχμές. Για τον λόγο αυτό, ίσως δεν αγοράσουμε τον καφέ. Αν, όμως, τον αγοράσουμε, δεν θα αφήσουμε ανέμελα ως φιλοδώρημα τις 200 δραχμές που θα περισσεύουν από τα 3 χιλιόδραχμα που θα έχουμε δώσει για να πληρώσουμε τον καφέ και οι οποίες 200 δραχμές αντιστοιχούν στα 20 Λ που θα περίσσευαν από τα μεταλλικά νομίσματα των 3 ? που θα δίναμε στον σερβιτόρο υπό καθεστώς ευρώ. Θα μας φανεί υπερβολικό να του δώσουμε ως φιλοδώρημα 200 δραχμές. Θα προτιμήσουμε να του δώσουμε 20 ή 50 δραχμές.
Επίσης, πηγαίνουμε στο περίπτερο να αγοράσουμε τσίχλα, η οποία κόστιζε 10 Λ και θα πρέπει να πληρώσουμε 100 δραχμές. Κι? αυτό θα μας φανεί περίεργο, ενώ μέχρι σήμερα θεωρούσαμε πολύ φτηνή την τσίχλα των 10 Λ. Άλλο παράδειγμα: πηγαίναμε σε εστιατόριο και ο λογαριασμό ήταν 90 ?. Αν ήμασταν λίγο γαλαντόμοι, δίναμε ένα χαρτονόμισμα των ? 100 και λέγαμε στον σερβιτόρο να κρατήσει τα ρέστα. Τώρα, ο λογαριασμός θα είναι 90.000 δραχμές, πράγμα που θα μας φανεί υπερβολικό, και βεβαίως δεν θα αφήσουμε ως φιλοδώρημα 10.000 δραχμές. Θ? αφήσουμε 1.000 δραχμές το πολύ [μη μου πείτε ότι δεν υπήρχαν περιπτώσεις, όπου ο λογαριασμός ήταν 17? και αφήνατε ως φιλοδώρημα 3?, επειδή θεωρούσατε το ποσό μικρό. Αν κάνατε μία αναγωγή σε δραχμούλες, θα διαπιστώνατε ότι ποτέ δεν θα αφήνατε φιλοδώρημα των 500 δραχμών για ένα λογαριασμό 5.000 δραχμών].
Με λίγα λόγια: το χρήμα και η αξία του, η οποία αντανακλά την αντίληψη του λαού για την αγοραστική δύναμη που έχει στα χέρια του, διέπονται από έναν ισχυρότατο ψυχολογικό παράγοντα.
Το τί είναι ακριβό ή φθηνό δεν αποτελεί συνάρτηση μόνον των εισοδημάτων και των αναγκών μας, αλλά και της αξίας, την οποία προσδίδει η κοινή συνείδηση του λαού στο νομίμως κυκλοφορούν στη χώρα νόμισμα. Για να το καταλάβουμε αυτό αρκεί να ανατρέξουμε σε κάτι που όλοι πιστεύω έχουμε πει κατά καιρούς: πριν από το ευρώ κυκλοφορούσαμε με 5.000 δραχμές στην τσέπη και σκεφτόμασταν πως κουβαλάμε πολλά λεφτά μαζί μας. Σήμερα έχουμε 50 ? στην τσέπη και νομίζουμε πως έχουμε λίγα χρήματα. Οι 5.000 δραχμές του 2000 ήταν πολλά λεφτά, ενώ οι 17.000 δραχμές [=50?] του 2011 είναι λίγα. Αυτό σημαίνει ότι οι τιμές έχουν πάρει την ανηφόρα, ενώ οι μισθοί/αμοιβές έχουν είτε καθηλωθεί είτε αυξηθεί, αλλά με ρυθμούς βραδύτερους από εκείνους της αύξησης των τιμών των αγαθών ή υπηρεσιών.
Κι ας έλθουμε στον φόβο που διακατέχει όσους εισήγαγαν ή κατέχουν ευρώ εν Ελλάδι ότι επιστροφή στη δραχμή σημαίνει εξανέμιση των κόπων τους, ενώ οι «έξυπνοι» που έβγαλαν τα ευρώ έξω θα μπορούν εισάγοντάς τα να αγοράσουν τα πάντα μπιρ παρά. Έστω, λοιπόν, δικαιούχος τραπεζικής κατάθεσης εν Ελλάδι ? 1000. Με την επάνοδο στη δραχμή με ισοτιμία 1? /1000 η τράπεζα γράφει στα βιβλία της ότι ο εν λόγω καταθέτης έχει στον λογαριασμό του 1.000.000 δραχμές. Ο καταθέτης του εξωτερικού, βεβαίως, εξακολουθεί να διαθέτει στον λογαριασμό του ευρώ, το οποίο αν εισαγάγει στην Ελλάδα και δραχμοποιήσει στην Ελλάδα, θα μεταφρασθεί σε 1.000.000 δραχμές ή ενδεχομένως σε κάποιο άλλο ποσό, αν η ισοτιμία ?/δραχμής κυμαίνεται.
Το τελευταίο είναι η μεγάλη διαφορά. Ο κάτοχος ευρώ εν Ελλάδι θα δει όλες τις αποταμιεύσεις του να μετατρέπονται σε συγκεκριμένη ποσότητα δραχμών σε μία χρονική στιγμή και να εξακολουθούν να αποτελούν την ίδια ποσότητα δραχμών εσαεί. Αντιθέτως, ο κάτοχος ευρώ εκτός Ελλάδος θα μπορεί να εισαγάγει τα ευρώ του όποτε θέλει και δη σε χρόνο, κατά τον οποίον η ισοτιμία ευρώ/δραχμής θα είναι 1/1500 και έτσι θα αποκτήσει περισσότερες δραχμές κατά τη δραχμοποίηση των ευρώ.
Θα μπορέσει, όμως, με τις περισσότερες δραχμές που θα έχει να αγοράσει φθηνά; Η απάντηση είναι όχι, διότι οι τιμές στην αγορά θα παρακολουθούν την ισοτιμία ευρώ/δραχμής, όπως γινόταν πάντοτε. Όταν η δραχμή υποτιμάται, αυξάνουν οι τιμές των αγαθών και υπηρεσιών. Όταν η δραχμή ανατιμάται, μειώνονται οι τιμές των αγαθών και υπηρεσιών. Πέρα τούτου, εφ? όσον επανέλθουμε στη δραχμή και δη στο καθεστώς της 31.12.2000, θα μπορούμε άνευ άλλο τινός να μετατρέπουμε τις δραχμές μας σε ξένο νόμισμα, άρα και σε ευρώ, οπότε όσοι έχουν εισαγάγει ευρώ, θα μπορούν ευθύς ως οι καταθέσεις τους μετατραπούν σε δραχμές, να τις ξαναμετατρέψουν σε ευρώ και, έτσι, δεν θα χάσουν τίποτε. Εκτός αν η κυβέρνηση των - κατά την εύστοχη ρήση του νυν υφυπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης Αστέριου Ροντούλη ? απατεώνων, κλεφτών και γομαριών καταργήσει την ευχέρεια αυτή κατά παρέκκλιση των σχετικών κοινοτικών κανόνων, οπότε έχουμε πράγματι θέμα με όσους έφεραν μέσα τα ευρώ.
Εν κατακλείδι, το θέμα δεν είναι αν θα πρέπει ή όχι να μείνουμε στην ευρωζώνη. Το θέμα είναι αν η παραμονή στην ευρωζώνη συμφέρει τη χώρα μας ή όχι. Αν συμφέρει μόνον την ευρωζώνη και δεν συμφέρει τη χώρα μας, ώρα να επανέλθουμε στη δραχμούλα και να σταματήσουν οι παπαγάλοι να μας τρομοκρατούν. Προ πάντων όταν τώρα πλέον γνωρίζουμε όλοι ότι οι παπαγάλοι ο,τιδήποτε άλλο υπηρετούν εκτός από τα συμφέροντα του λαού και της πατρίδας. Κι? αν κάποιος πει πως είμαι υπερβολικός, ας δώσει μία απάντηση στους ανωτέρω προβληματισμούς μου και ας απαντήσει και στο ερώτημα: τί μας προσέφερε μέχρι σήμερα το ευρώ, το οποίο δεν θα μας είχε προσφέρει η δραχμή; Ή, τί έχασαν [= τί ζημιά έπαθαν] οι 10 χώρες-μέλη της ΕΕ που δεν εισήλθαν στην ευρωζώνη;
Ο δια βίου διαπορών και μανθάνων
Συντάκτης: Σωτήριος Καλαμίτσης
Επιστροφή στη δραχμή χωρίς υποτίμηση;
Του ΚΩΣΤΑ ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗ
ΜΕ ΤΗΝ ΤΑΞΙΚΗ πολιτική της δημοσιονομικής κι εισοδηματικής λιτότητας στην Ευρώπη να πλήττει το βιοτικό επίπεδο μεγάλου μέρους της μισθωτής εργασίας και να γονατίζει τις κοινωνίες της ευρωπαϊκής περιφέρειας, η πίστη στην προοπτική της Ενωμένης Ευρώπης και στο κοινό νόμισμα, το ευρώ, δέχεται νέο κύμα αμφισβήτησης σε ευρωπεριφέρεια και κέντρο.
Έτσι, η πρόεδρος του κόμματος της γερμανικής Αριστεράς (Die Linke), Ζάρα Βάγκενκνεχτ, εισηγήθηκε προχθές την κατάργηση του ευρώ και την αντικατάστασή του από άλλο νομισματικό σύστημα με σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες, αλλά και τον έλεγχο της κίνησης κεφαλαίων. Αντίστοιχα, στην Ελλάδα, το αριστερό ρεύμα υπέρ της επιστροφής στη δραχμή συσπειρώθηκε γύρω από τη νέα εκδοχή εξόδου από το ευρώ χωρίς υποτίμηση της νέας δραχμής που προτείνει ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Νίκος Ιγγλέσης στο οπωσδήποτε ενδιαφέρον βιβλίο του «Επιστροφή στη δραχμή - Η απάντηση στην ευρωκατοχή» (εκδόσεις Α.Α. Λιβάνη) που πρόσφατα παρουσίασε.
Καλλιεργούμενος φόβος
Οπως ο ίδιος ο συγγραφέας τόνισε, στόχος του ήταν να διαλύσει τον σκοπίμως καλλιεργούμενο φόβο από τα συστημικά ΜΜΕ για τον υποτιθέμενο όλεθρο που θα ακολουθήσει αν η χώρα βρεθεί εκτός Ευρωζώνης. Ο Ιγγλέσης λοιπόν ισχυρίζεται πως επειδή σήμερα έχει ήδη υπάρξει εσωτερική υποτίμηση του νομίσματος που έχει μειώσει τις αποδοχές και το εισόδημα των Ελλήνων κατά 40%, με συνέπεια το ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών να είναι πλέον πλεονασματικό, δεν θα χρειαστεί υποτίμηση του εθνικού νομίσματος αν επιστρέψουμε σε αυτό.
Η επιστροφή στη δραχμή θα γίνει όχι για λόγους βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας, αλλά για να αποκτήσει η χώρα ανεξαρτησία στην άσκηση νομισματικής πολιτικής και, μέσω της εκτύπωσης χρήματος, να μπορέσει να χρηματοδοτήσει την ανάπτυξη της παραγωγικής δομής της (γεωργία, βιοτεχνία, βιομηχανία) και να ενισχύσει με δημόσιες επενδύσεις τις υποδομές.
Το ενδιαφέρον σημείο και η διαφορά από παλαιότερες προτάσεις στο σχέδιο Ιγγλέση -το οποίο φάνηκε να συσπειρώνει σημαντικό μέρος της αντιευρωπαϊκής Αριστεράς- είναι η έμμεση παραδοχή πως μία σημαντική υποτίμηση (π.χ. 30%) του νομίσματος θα είχε πληθωριστικές επιπτώσεις και θα μείωνε το βιοτικό επίπεδο του Ελληνα πολίτη. Ο λόγος όμως που κατά τον Ιγγλέση δεν θα συμβεί αυτό οφείλεται στους εξής παράγοντες:
(α) η εισαγωγή του νέου νομίσματος θα γίνει με ισοτιμία 1 δραχμής προς 1 ευρώ για 3-5 έτη, χωρίς να υπάρξει μετά απαραίτητα κάποια υποτίμηση,
(β) θα απαγορευθεί η ελεύθερη κίνηση κεφαλαίων (επιβολή ελέγχων) και η εξαγωγή δραχμών στο εξωτερικό, ώστε να μη γίνει το νόμισμα αντικείμενο υποτιμητικής κερδοσκοπίας,
(γ) οι καταθέσεις θα παραμείνουν σε ευρώ και θα αποτελούν καταθέσεις σε συνάλλαγμα, ενώ οι συναλλαγές στο εσωτερικό της χώρας θα γίνονται μόνο σε δραχμές,
(δ) οι πληρωμές ιδιωτών κι επιχειρήσεων στο εξωτερικό π.χ. για εισαγωγή προϊόντων θα γίνεται σε συνάλλαγμα και
(ε) η έκδοση νέου χαρτονομίσματος θα είναι ελεγχόμενη και θα κατευθύνεται μόνο σε παραγωγικές επενδύσεις και όχι σε καταναλωτικές δαπάνες, ώστε να δημιουργούνται πληθωριστικές πιέσεις.
Με άλλα λόγια η Ελλάδα εκτιμάται πως θα πετύχει έτσι να διατηρήσει μία σταθερή ισοτιμία με το ευρώ και επαρκή χρηματοδότηση επενδύσεων (όχι με δανεικά) ώστε να λυτρωθεί από την τρέχουσα παγίδα ρευστότητας και τη διαρκή εισοδηματική λιτότητα των μισθωτών. Υπάρχουν, ωστόσο, αρκετά σημεία στο παραπάνω σχέδιο που γεννούν ερωτηματικά ή αμφιβολίες και αντιρρήσεις, με συνέπεια να χρήζουν περαιτέρω διαλόγου.
1 Δεδομένου ότι ένας μεγάλος όγκος ευρώ κυκλοφορεί ήδη στην εγχώρια αγορά ή έχει αποθησαυριστεί εκτός τραπεζών ή και της χώρας, η επιστροφή στη δραχμή θα διαμορφώσει μία δεύτερη μαύρη αγορά σε συναλλαγές ευρώ που θα διχοτομήσει την οικονομία.
Η απαγόρευση ελεύθερης μετατροπής του νομίσματος θα κάνει πολύ κόσμο με το που θα εισπράττει το μισθό και τη σύνταξή του σε δραχμές να τρέχει να μετατρέψει μέρος αυτών σε ευρώ στη μαύρη αγορά για λόγους ασφαλείας, καθώς η χώρα θα βρίσκεται σε καθεστώς αυστηρού προστατευτισμού και οικονομικής απομόνωσης.
Ετσι, ακόμη κι αν δεν υπάρχουν εξωτερικές συναλλαγματικές πιέσεις σε μία διοικητικά καθορισμένη ισοτιμία (αφού η δραχμή δεν θα είναι ελεύθερα μετατρέψιμη), θα υπάρχουν εσωτερικές υποτιμητικές τάσεις και θα αναπτυχθούν σταδιακά πληθωριστικές πιέσεις, όπως έγινε την τελευταία δεκαετία με την Αργεντινή, χωρίς να απολαμβάνει η Ελλάδα τις ευνοϊκές διεθνείς συνθήκες και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που είχε τότε η Αργεντινή.
2 Ακόμη και με κεντρικό εθνικό έλεγχο του τραπεζικού συστήματος, οι έλεγχοι στην κίνηση κεφαλαίων έχουν ένα όριο απόδοσης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, οι αναδυόμενες οικονομίες, που το 2010 προσπαθούσαν με ελέγχους κεφαλαίου να συγκρατήσουν την εισροή κερδοσκοπικών κεφαλαίων στο εσωτερικό τους για να αποφύγουν την ανατίμηση του νομίσματος που έπληττε την ανταγωνιστικότητά τους (π.χ. η Βραζιλία εισήγαγε τέτοιους ελέγχους το 2009, αλλά το 2012 δεν απέφυγε την υποτίμηση).
Αντίστροφα, σήμερα οι αναδυόμενες οικονομίες προσπαθούν με ελέγχους και αυξήσεις επιτοκίων (βλ. Τουρκία) να αποτρέψουν τη μαζική εκροή κεφαλαίων χωρίς να αποτρέπουν την επιβεβλημένη από τις αγορές νομισματική τους υποτίμηση.
Ιδιωτικές επενδύσεις
3 Οπως λέει και η παροιμία «το άλογο μπορεί κανείς να το οδηγήσει στην πηγή, δεν μπορεί όμως να το υποχρεώσει να πιει νερό». Το ίδιο συμβαίνει και με τις ιδιωτικές επενδύσεις. Δεν είναι μόνον το πρόβλημα της χρηματοδότησης που τις αποτρέπει.
Χρειάζεται ενισχυμένη ζήτηση, γόνιμο και υποστηρικτικό περιβάλλον, ευνοϊκοί όροι ανταγωνισμού και ελευθερία συναλλαγών και είναι αμφίβολο πόσο εξασφαλίζονται οι όροι αυτοί σε μία οικονομία που σπάει τους δεσμούς της με τον ευρωπαϊκό καταμερισμό εργασίας κι επιλέγει ένα έντονο προστατευτικό καθεστώς απομόνωσης. Αυτό ισχύει τόσο για τις ξένες όσο και τις εγχώριες επιχειρήσεις που έχουν σε μεγάλο βαθμό διεθνοποιηθεί (βλ. Βαλκάνια, Μ. Ανατολή), ανεξάρτητα από την απώλεια όλων των ευρωπαϊκών επιδοτήσεων (ΕΣΠΑ κ.λπ.).
4 Το σχέδιο επιστροφής στη δραχμή παραγνωρίζει τον πάντα υπαρκτό συστημικό κίνδυνο διάλυσης της Ευρωζώνης, καθώς η έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ θα προκαλέσει ντόμινο παρενεργειών στις λοιπές υπερχρεωμένες χώρες-μέλη της περιφέρειας και μία γενικευμένη κρίση εμπιστοσύνης στις αγορές, με συνέπεια την εκτίναξη των σπρεντ, την αδυναμία δανεισμού τους και το βάθεμα της ύφεσης και των φυγόκεντρων τάσεων. Αν διαλυθεί η Ευρώπη τότε για ποια σταθερή ισοτιμία και για ποια τόνωση των εξαγωγών και της ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας θα μιλάμε;
Οδεύοντας στις επόμενες εκλογές και μια και το επίκαιρο δίλημμα δείχνει να είναι Ευρώ ή Δραχμή, καλό είναι να σκεφτούμε πως η έξοδος από το Ευρώ οδηγεί σε άμεση χρεοκοπία και σε στάση πληρωμών στο εσωτερικό και το εξωτερικό. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα πληρώνονται μισθοί και συντάξεις στο δημόσιο τομέα - και μερικώς στον ιδιωτικό τομέα-, δεν θα λειτουργούν ή θα υπολειτουργούν οι δημόσιες υπηρεσίες (όπως Υγεία, Παιδεία) ενώ η ανεργία θα εκτοξευθεί σε δυσθεώρητα ύψη (άνω του 45%). Αρχικά, θα ανακοινωθεί η ισοτιμία του Ευρώ/Δραχμής ως 1 προς 1, αλλά μέσα στις επόμενες ημέρες ή εβδομάδες θα εκτοξευθεί στο 1 προς 1000 και δεν αποκλείω πολύ σύντομα και στο 1 προς 1500.
Αυτό απλά σημαίνει ότι για οποιαδήποτε αγορά προϊόντων και ειδικότερα εισαγόμενων θα πρέπει να πληρώνουμε 3 έως 5 φορές περισσότερες Δραχμές από ό,τι αντιστοιχεί σήμερα. Ο πληθωρισμός θα εκτοξευθεί σε επίπεδα διψήφια και τριψήφια. Ό,τι αγοράζουμε τη μια μέρα, την επόμενη θα χρειαζόμαστε διπλάσιες δραχμές για να το αποκτήσουμε.
Στη συνέχεια οι Τράπεζες θα καταρρεύσουν, τα επιτόκια θα εκτοξευθούν σε τριψήφια νούμερα και όλες οι καταθέσεις θα μετατραπούν σε δραχμές με ισοτιμία 1 προς 1 - άρα, ενώ τα έξοδά μας θα είναι υπερπολλαπλάσια, τα εισοδήματά μας θα είναι υποπολλαπλάσια.
Τι πραγματικά σημαίνει λοιπόν η επιστροφή στη Δραχμή;
Μια επιστροφή στη Δραχμή θα επηρεάσει αρνητικά κατά βάση όλο το φάσμα του Ελληνικού πληθυσμού, με εξαίρεση:
• τους πλούσιους με χρήματα στο εξωτερικό, που θα έχουν αυξημένη αγοραστική αξία στην ελληνική αγορά, πληρώνοντας για να αγοράσουν ό,τι θέλουν στην Ελλάδα στο ένα τρίτο ή ακόμα και στο ένα πέμπτο σε σχέση με σήμερα
• τους εξαγωγείς προϊόντων, που θα αποκτήσουν ανταγωνιστικότητα - αλλά, δυστυχώς, η χώρα μας είναι κατεξοχήν εισαγωγική
• τις ελληνικές ναυτιλιακές εταιρίες που παράγουν συνάλλαγμα μέσα από τις υπηρεσίες τους και θα έχουν συναλλαγματικά οφέλη.
Η μέση αστική τάξη θα εξαφανιστεί και θα δημιουργηθεί ένα νέο κύμα νεόπτωχων. Οι δε ήδη φτωχοί, οι άνεργοι και οι συνταξιούχοι θα βρεθούν σε ακόμα πιο δεινή θέση, μια και το κράτος θα κηρύξει στάση πληρωμών και δεν θα μπορούν να εισπράξουν τίποτα από τον δημόσιο τομέα ενώ, επειδή όλες οι τιμές των προϊόντων θα εκτοξευθούν, τα προϊόντα θα είναι απλησίαστα. Επειδή το κράτος δεν θα μπορεί να πληρώσει για εισαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου, η παροχή τους καθώς και το ρεύμα θα περικόπτονται για μεγάλες περιόδους από την αγορά. Το όλο περιβάλλον θα δημιουργήσει κατάθλιψη και θα οδηγήσει σε μετανάστευση ή αυτοχειρία μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Οι μόνες συναλλαγές που θα είναι δυνατές θα είναι όσες γίνονται με ανταλλαγή προϊόντων.
Η χώρα θα είναι ακυβέρνητη για μεγάλα διαστήματα μια και οι κυβερνήσεις θα αλλάζουν με μεγάλη συχνότητα λόγω των πιέσεων και των αναταραχών από τις διαμαρτυρίες του πληθυσμού. Γεωπολιτικά η χώρα θα βρεθεί σε δυσχερή θέση έναντι κάποιων γειτόνων της και μπορεί να οδηγηθεί σε επώδυνους συμβιβασμούς.
Αν κάποιοι λοιπόν νομίζουν ότι σήμερα έχουν φτάσει στο χαμηλότερο επίπεδο και δε διακινδυνεύουν να χάσουν τίποτα, κάνουν τραγικό λάθος, γιατί ένα κυριολεκτικά πτωχευμένο κράτος με ένα νόμισμα που δεν το αναγνωρίζει κανένας παγκοσμίως, χάνει οποιαδήποτε υποστήριξη και το πρόβλημα αφορά πια το σύνολο τού πληθυσμού.
Όλα τα παραπάνω θα μπορούσαν να κρατήσουν από 3 έως 5 χρόνια πριν αρχίσει δειλά ξανά η οικονομία να βγαίνει από την ύφεση και πάντα υπό την προϋπόθεση ότι θα έχει αρχίσει να υπάρχει ένα σταθερό πολιτικό περιβάλλον και μια ευρεία κοινωνική συναίνεση για την κατεύθυνση της χώρας.
Το σίγουρο είναι ότι η Ελλάδα αυτή την περίοδο διανύει μια ύφεση που η ένταση της και η διάρκεια της μόνο με αυτήν της Μεγάλης Παγκόσμιας Ύφεσης του 1929 μπορεί να συγκριθεί. Παρ' ολ' αυτά, αν προσθέσουμε και την περίπτωση της εξόδου μας από το ευρώ και τη βέβαιη χρεοκοπία που θα ακολουθήσει, θα περάσουν τουλάχιστον 3-5 χρόνια βαθύτερης ύφεσης από τη τωρινή στην χώρα για να καταφέρει μόνο να επανέλθει στα επίπεδα του 2012!
Μέσα από όλη αυτή την διαδικασία θα βρεθούμε να έχουμε μια εκτιμώμενη πτώση του ΑΕΠ στο 50%, ανεργία άνω του 40% - ενώ στους νέους θα φτάσει σε πολύ υψηλότερα επίπεδα-, το βιοτικό επίπεδο θα κατακρημνιστεί και πάνω από 50% με 60% του πληθυσμού θα καταρρεύσει κάτω από τα επίπεδα φτώχιας.
Πρέπει να είναι ολοφάνερο ότι μια ενδεχόμενη χρεοκοπία δεν χτυπάει τόσο τους δανειστές μας όσο όλον τον ελληνικό πληθυσμό και ιδιαίτερα τους πιο φτωχούς και ευάλωτους. Απλά οι δανειστές μας θα το σκεφτούν πολύ καλά για να μας δανείσουν στο μέλλον και βέβαια με απαγορευτικούς-τοκογλυφικούς όρους.
Δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε επίσης, ότι κατά τη διάρκεια τέτοιων χρεοκοπιών αυτό που επίσης δοκιμάζεται είναι η Δημοκρατία και η λειτουργία των θεσμών.
Αξίζει ο λαός μας να περάσει μέσα από μια τέτοια εγκληματική διαδικασία, που η διάρκειά της αλλά ακόμα και το ακριβές καταστροφικό αποτέλεσμα της είναι τελείως ακαθόριστα;
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Δημοκρατία ενέχει τη συνέχεια τής διακυβέρνησης τού κράτους. Δεδομένου ότι δεν είναι δυνατόν να καταγγείλουμε μονομερώς συμβάσεις, και η αξιοπιστία ενός κράτους είναι αυτή που εντέλει αποτιμάται από τη διεθνή κοινότητα, μια κατά πολύ ελαφρύτερη διέξοδος θα μπορούσε να είναι:
• η κατάρτιση με τη σύμφωνη γνώμη των ευρωπαίων εταίρων μας ενός πιο λειτουργικού κοινωνικά μνημονίου που θα μπορεί να δημιουργήσει αναπτυξιακή τροχιά και θέσεις εργασίας.
• Κατάργηση - ή, σε μια πιο ρεαλιστική βάση, έστω ευρύς περιορισμός - του πελατειακού κράτους, καθότι αυτό είναι η γενεσιουργός αιτία των πρωτογενών ελλειμμάτων
• Αίτημα για ακόμα μεγαλύτερη επιμήκυνση του υπάρχοντος χρέους προς τους κύριους δανειστές μας (Ευρωπαϊκά Κράτη, Κεντρικές Τράπεζες, ΔΝΤ) προκειμένου να γίνει βιώσιμο. Είναι σημαντικό να αντιληφθούμε ότι στην τρέχουσα συγκυρία το ύψος του χρέους μας δεν είναι βιώσιμο, και αν σε κάτι πρέπει να εστιάσουμε οποιαδήποτε επαναδιαπραγμάτευση είναι στην ελάφρυνση των κοινωνικών αδικιών και μείωση του χρέους σε επίπεδα κοντά στο 100% του ΣΕΠ
• Ταυτόχρονα, άμεση δρομολόγηση διαρθρωτικών αλλαγών, μια και είναι μοναδική ευκαιρία να χτίσουμε μια οικονομία σε πιο σταθερές και ανταγωνιστικές βάσεις.
Το σίγουρο είναι ότι θα πρέπει να αντιληφθούν όλες οι πολιτικές δυνάμεις ότι πρέπει να συγκυβερνήσουν και να οριοθετήσουν ένα πλάνο δεκαετίας για την χώρα που απαρέγκλιτα θα ακολουθήσουν όλες, προκειμένου να εξασφαλίσουν το μέλλον της χώρας και των παιδιών μας. Οποιαδήποτε προσπάθεια για αποσπασματικές πολιτικές περιορισμένων πολιτικών δυνάμεων είναι βέβαιο ότι θα μας οδηγήσει όχι πολύ μακριά σε επώδυνες αποφάσεις στο μέλλον.
Η κρίση στην Ελλάδα ήταν και παραμένει καθαρά πολιτική. Μπορεί λεφτά να μην υπάρχουν, αλλά οικονομικές λύσεις υπάρχουν.
Συντάκτης: Γιώργος Κοφινάκος (εκπρόσωπος της StormHarbour Αγγλίας και Διευθύνων Σύμβουλος Enolia Premium Λουξεμβούργου)
Eυρωλαγνεία και δραχμοφοβία
Ένα από τα ζητούμενα της εποχής είναι η επάνοδος στη δραχμή ή όχι. Η λαοπρόβλητη κυβέρνηση Παπαδήμου διακηρύσσει ότι επιθυμεί να παραμείνει η χώρα στην ευρωζώνη, εξ ου και εργάζεται προς αυτή την κατεύθυνση, ενώ διάφοροι εκφράζονται υπέρ της μίας ή της άλλης άποψης. Διατυπώνονται και πολλές θεωρίες περί ευρώ δύο ταχυτήτων, περί καταστροφικής επιστροφής στη δραχμή, περί παιχνιδιών των κερδοσκόπων που θέλουν να αγοράσουν φθηνά την Ελλάδα με την επιστροφή στη δραχμή και άλλα πολλά.
Εγώ, επειδή, επαναλαμβάνω, δεν διαθέτω την ευφυΐα του 79ου στοχαστή της υφηλίου για το έτος 2010, είμαι πολύ μπερδεμένος και δεν έχω καταλάβει τίποτε, αφού ουδείς αναλυτής ή καθηγητής ή τηλεοπτικός παραθυροκουτσομπόλης εν γένει μου έχει δώσει να καταλάβω περί τίνος πρόκειται και ποιο κακό θα με βρει αν επανέλθουμε στη δραχμή. Με όπλο, λοιπόν, την απλή λογική του καστανά τής γωνίας διατυπώνω τους προβληματισμούς μου και με πολλή χαρά θα δεχθώ οποιαδήποτε εξήγηση που θα διασκεδάσει τους προβληματισμούς μου και θα καταρρίψει τις αμφιβολίες μου.
Το πρώτο ερώτημα που τίθεται είναι: τί σημαίνει ευρώ δύο ταχυτήτων;
Θα υπάρχουν δύο ειδών ευρώ, ήτοι ένα ισχυρό και ένα ασθενές; Ποια θα είναι η ισοτιμία του ενός και ποία του άλλου έναντι των λοιπών νομισμάτων; Το ισχυρό ευρώ π.χ. θα είναι ίσο με 1,5 $, ενώ το ασθενές θα είναι ίσο με 1 $; Πώς θα διαμορφώνεται η ισοτιμία στις διατραπεζικές αγορές; Αν περί αυτών πρόκειται, γιατί θα πρέπει να έχουμε π.χ. το ευρώ1 και το ευρώ 2 και να μην έχουμε ένα νόμισμα που θα ονομάζεται «ευρώ» από τη μία και ένα άλλο νόμισμα που θα ονομάζεται π.χ. «καγκουρό» από την άλλη;
Το δεύτερο και σημαντικότερο ερώτημα είναι: ευρώ ή δραχμή;
Και γιατί η μία ή η άλλη απάντηση στο ερώτημα; Μία θεωρία που άκουσα [βουλευτής Κυριάκος Βελόπουλος] είναι πως επιστρέφοντας στη δραχμή δεν θα έχουμε να φάμε, αφού ουδέν παράγουμε και ουδείς θα μας δανείζει για να εισαγάγουμε τρόφιμα, ενδύματα κ.λπ. Η απάντησή μου στη θεωρία αυτή είναι μία ερώτηση: θεμέλιο του επιχειρήματος αποτελεί η παραδοχή ότι δεν παράγουμε τίποτε. Αφού, όμως, δεν παράγουμε τίποτε, γιατί θα είναι πρόθυμες οι τράπεζες να μας δανείζουν όταν θα έχουμε ευρώ, ενώ δεν θα μας δανείζουν όταν θα έχουμε δραχμή; Δεν βρίσκω διαφορά μεταξύ των δύο καταστάσεων.
Άλλη άποψη που διάβασα είναι ότι με την επιστροφή στη δραχμή όσοι έχουν ευρώ στην Ελλάδα θα τα χάσουν, αφού η ισοτιμία θα είναι εξευτελιστική, ενώ όσοι έχουν φυγαδεύσει τις καταθέσεις τους στο εξωτερικό θα διατηρήσουν την αξία των καταθέσεών τους και θα μπορούν, εισάγοντάς τες στην Ελλάδα, να αγοράσουν ότι θέλουν αντί πινακίου φακής.
Για να δούμε, όμως, αν στέκει κάτι τέτοιο δίνοντας μερικά απλά παραδείγματα. Υποθέτουμε ότι αύριο επιστρέφουμε στη δραχμή και η ισοτιμία ευρώ/δραχμής ορίζεται σε 1/1000. Αύριο, λοιπόν, που θα βρεθώ με 100 στην τσέπη, θα γνωρίζω ότι πηγαίνοντας στην τράπεζα θα δώσω τα ? 100 και θα πάρω 100.000 δραχμές. Ακριβώς όπως έγινε την 01.01.2001. Βρέθηκα τότε με 340, 75 δραχμές στην τσέπη και πηγαίνοντας στην τράπεζα πήρα 1?. Είχα εκδώσει την 30.06.2000 μία μεταχρονολογημένη επιταγή ποσού 340.750 δραχμών με ημερομηνία εκδόσεως την 28.02.2001 και κλήθηκα την 28.02.2001 να πληρώσω ? 1000, ήτοι το ισάξιο των 340.750 δραχμών σε ευρώ. Δεν υπήρξε διαταραχή στην ισοτιμία. Όλες οι αξίες ετράπησαν σε ευρώ και η ζωή συνεχίστηκε. Απλώς, αντί να οφείλουμε ή να έχουμε λαμβάνειν δραχμές, οφείλαμε ή μας όφειλαν ευρώ.
Μέχρι εδώ τα πράγματα είναι απλά. Μετατρέπουμε, πληρώνουμε και τελειώνουμε, όπως μετατρέψαμε, πληρώσαμε και τελειώσαμε.
Ας δούμε, όμως, μία άλλη παράμετρο του ζητήματος.
Την 01.01.2001 ένα ματσάκι σέλινο στη λαϊκή αγορά κόστιζε 50 δραχμές. Λίγους μήνες μετά την αλλαγή νομίσματος αρχίσαμε να αγοράζουμε το ίδιο ματσάκι αντί 50 Λ. Δηλαδή, το σέλινο ανατιμήθηκε κατά 120 δραχμές, αφού 50 Λ = ½ ? = 170 δραχμές. Από την άλλη, την 01.01.2001 ο μισθός των 340.750 δραχμών έγινε μισθός των ? 1000 και άρχισε έκτοτε να παρακολουθεί τις αυξήσεις των συλλογικών συμβάσεων εργασίας κατά κανόνα. Το ίδιο έγινε και με τα προϊόντα και τις υπηρεσίες ως προς τη μετατροπή. Η αξία των σε δραχμές εκφράσθηκε σε ευρώ.
Παρακολούθησαν, όμως, οι τιμές τους τις αυξήσεις των μισθών; Όχι βέβαια.
Οι τιμές των αγαθών και υπηρεσιών τράβηξαν την ανηφόρα, ενώ οι μισθοί στην ουσία καθηλώθηκαν, με αποτέλεσμα τη φούσκα που παρατηρήσαμε την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα. Επανερχόμεθα τώρα στην περίπτωση, όπου αύριο επιστρέφουμε στη δραχμή. Θα πάμε στην καφετέρια και θα παραγγείλουμε καφέ που έχει σήμερα τιμή 2,8 ?. Θα πρέπει να πληρώσουμε 2.800 δραχμές. Το ποσό αυτό θα φανεί υπερβολικό σε όσους την 01.01.2001 ήταν ηλικίας άνω των 20 ετών και είχαν συνηθίσει να σκέφτονται σε δραχμές. Για τον λόγο αυτό, ίσως δεν αγοράσουμε τον καφέ. Αν, όμως, τον αγοράσουμε, δεν θα αφήσουμε ανέμελα ως φιλοδώρημα τις 200 δραχμές που θα περισσεύουν από τα 3 χιλιόδραχμα που θα έχουμε δώσει για να πληρώσουμε τον καφέ και οι οποίες 200 δραχμές αντιστοιχούν στα 20 Λ που θα περίσσευαν από τα μεταλλικά νομίσματα των 3 ? που θα δίναμε στον σερβιτόρο υπό καθεστώς ευρώ. Θα μας φανεί υπερβολικό να του δώσουμε ως φιλοδώρημα 200 δραχμές. Θα προτιμήσουμε να του δώσουμε 20 ή 50 δραχμές.
Επίσης, πηγαίνουμε στο περίπτερο να αγοράσουμε τσίχλα, η οποία κόστιζε 10 Λ και θα πρέπει να πληρώσουμε 100 δραχμές. Κι? αυτό θα μας φανεί περίεργο, ενώ μέχρι σήμερα θεωρούσαμε πολύ φτηνή την τσίχλα των 10 Λ. Άλλο παράδειγμα: πηγαίναμε σε εστιατόριο και ο λογαριασμό ήταν 90 ?. Αν ήμασταν λίγο γαλαντόμοι, δίναμε ένα χαρτονόμισμα των ? 100 και λέγαμε στον σερβιτόρο να κρατήσει τα ρέστα. Τώρα, ο λογαριασμός θα είναι 90.000 δραχμές, πράγμα που θα μας φανεί υπερβολικό, και βεβαίως δεν θα αφήσουμε ως φιλοδώρημα 10.000 δραχμές. Θ? αφήσουμε 1.000 δραχμές το πολύ [μη μου πείτε ότι δεν υπήρχαν περιπτώσεις, όπου ο λογαριασμός ήταν 17? και αφήνατε ως φιλοδώρημα 3?, επειδή θεωρούσατε το ποσό μικρό. Αν κάνατε μία αναγωγή σε δραχμούλες, θα διαπιστώνατε ότι ποτέ δεν θα αφήνατε φιλοδώρημα των 500 δραχμών για ένα λογαριασμό 5.000 δραχμών].
Με λίγα λόγια: το χρήμα και η αξία του, η οποία αντανακλά την αντίληψη του λαού για την αγοραστική δύναμη που έχει στα χέρια του, διέπονται από έναν ισχυρότατο ψυχολογικό παράγοντα.
Το τί είναι ακριβό ή φθηνό δεν αποτελεί συνάρτηση μόνον των εισοδημάτων και των αναγκών μας, αλλά και της αξίας, την οποία προσδίδει η κοινή συνείδηση του λαού στο νομίμως κυκλοφορούν στη χώρα νόμισμα. Για να το καταλάβουμε αυτό αρκεί να ανατρέξουμε σε κάτι που όλοι πιστεύω έχουμε πει κατά καιρούς: πριν από το ευρώ κυκλοφορούσαμε με 5.000 δραχμές στην τσέπη και σκεφτόμασταν πως κουβαλάμε πολλά λεφτά μαζί μας. Σήμερα έχουμε 50 ? στην τσέπη και νομίζουμε πως έχουμε λίγα χρήματα. Οι 5.000 δραχμές του 2000 ήταν πολλά λεφτά, ενώ οι 17.000 δραχμές [=50?] του 2011 είναι λίγα. Αυτό σημαίνει ότι οι τιμές έχουν πάρει την ανηφόρα, ενώ οι μισθοί/αμοιβές έχουν είτε καθηλωθεί είτε αυξηθεί, αλλά με ρυθμούς βραδύτερους από εκείνους της αύξησης των τιμών των αγαθών ή υπηρεσιών.
Κι ας έλθουμε στον φόβο που διακατέχει όσους εισήγαγαν ή κατέχουν ευρώ εν Ελλάδι ότι επιστροφή στη δραχμή σημαίνει εξανέμιση των κόπων τους, ενώ οι «έξυπνοι» που έβγαλαν τα ευρώ έξω θα μπορούν εισάγοντάς τα να αγοράσουν τα πάντα μπιρ παρά. Έστω, λοιπόν, δικαιούχος τραπεζικής κατάθεσης εν Ελλάδι ? 1000. Με την επάνοδο στη δραχμή με ισοτιμία 1? /1000 η τράπεζα γράφει στα βιβλία της ότι ο εν λόγω καταθέτης έχει στον λογαριασμό του 1.000.000 δραχμές. Ο καταθέτης του εξωτερικού, βεβαίως, εξακολουθεί να διαθέτει στον λογαριασμό του ευρώ, το οποίο αν εισαγάγει στην Ελλάδα και δραχμοποιήσει στην Ελλάδα, θα μεταφρασθεί σε 1.000.000 δραχμές ή ενδεχομένως σε κάποιο άλλο ποσό, αν η ισοτιμία ?/δραχμής κυμαίνεται.
Το τελευταίο είναι η μεγάλη διαφορά. Ο κάτοχος ευρώ εν Ελλάδι θα δει όλες τις αποταμιεύσεις του να μετατρέπονται σε συγκεκριμένη ποσότητα δραχμών σε μία χρονική στιγμή και να εξακολουθούν να αποτελούν την ίδια ποσότητα δραχμών εσαεί. Αντιθέτως, ο κάτοχος ευρώ εκτός Ελλάδος θα μπορεί να εισαγάγει τα ευρώ του όποτε θέλει και δη σε χρόνο, κατά τον οποίον η ισοτιμία ευρώ/δραχμής θα είναι 1/1500 και έτσι θα αποκτήσει περισσότερες δραχμές κατά τη δραχμοποίηση των ευρώ.
Θα μπορέσει, όμως, με τις περισσότερες δραχμές που θα έχει να αγοράσει φθηνά; Η απάντηση είναι όχι, διότι οι τιμές στην αγορά θα παρακολουθούν την ισοτιμία ευρώ/δραχμής, όπως γινόταν πάντοτε. Όταν η δραχμή υποτιμάται, αυξάνουν οι τιμές των αγαθών και υπηρεσιών. Όταν η δραχμή ανατιμάται, μειώνονται οι τιμές των αγαθών και υπηρεσιών. Πέρα τούτου, εφ? όσον επανέλθουμε στη δραχμή και δη στο καθεστώς της 31.12.2000, θα μπορούμε άνευ άλλο τινός να μετατρέπουμε τις δραχμές μας σε ξένο νόμισμα, άρα και σε ευρώ, οπότε όσοι έχουν εισαγάγει ευρώ, θα μπορούν ευθύς ως οι καταθέσεις τους μετατραπούν σε δραχμές, να τις ξαναμετατρέψουν σε ευρώ και, έτσι, δεν θα χάσουν τίποτε. Εκτός αν η κυβέρνηση των - κατά την εύστοχη ρήση του νυν υφυπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης Αστέριου Ροντούλη ? απατεώνων, κλεφτών και γομαριών καταργήσει την ευχέρεια αυτή κατά παρέκκλιση των σχετικών κοινοτικών κανόνων, οπότε έχουμε πράγματι θέμα με όσους έφεραν μέσα τα ευρώ.
Εν κατακλείδι, το θέμα δεν είναι αν θα πρέπει ή όχι να μείνουμε στην ευρωζώνη. Το θέμα είναι αν η παραμονή στην ευρωζώνη συμφέρει τη χώρα μας ή όχι. Αν συμφέρει μόνον την ευρωζώνη και δεν συμφέρει τη χώρα μας, ώρα να επανέλθουμε στη δραχμούλα και να σταματήσουν οι παπαγάλοι να μας τρομοκρατούν. Προ πάντων όταν τώρα πλέον γνωρίζουμε όλοι ότι οι παπαγάλοι ο,τιδήποτε άλλο υπηρετούν εκτός από τα συμφέροντα του λαού και της πατρίδας. Κι? αν κάποιος πει πως είμαι υπερβολικός, ας δώσει μία απάντηση στους ανωτέρω προβληματισμούς μου και ας απαντήσει και στο ερώτημα: τί μας προσέφερε μέχρι σήμερα το ευρώ, το οποίο δεν θα μας είχε προσφέρει η δραχμή; Ή, τί έχασαν [= τί ζημιά έπαθαν] οι 10 χώρες-μέλη της ΕΕ που δεν εισήλθαν στην ευρωζώνη;
Ο δια βίου διαπορών και μανθάνων
Συντάκτης: Σωτήριος Καλαμίτσης
Επιστροφή στη δραχμή χωρίς υποτίμηση;
Του ΚΩΣΤΑ ΚΑΛΛΩΝΙΑΤΗ
ΜΕ ΤΗΝ ΤΑΞΙΚΗ πολιτική της δημοσιονομικής κι εισοδηματικής λιτότητας στην Ευρώπη να πλήττει το βιοτικό επίπεδο μεγάλου μέρους της μισθωτής εργασίας και να γονατίζει τις κοινωνίες της ευρωπαϊκής περιφέρειας, η πίστη στην προοπτική της Ενωμένης Ευρώπης και στο κοινό νόμισμα, το ευρώ, δέχεται νέο κύμα αμφισβήτησης σε ευρωπεριφέρεια και κέντρο.
Έτσι, η πρόεδρος του κόμματος της γερμανικής Αριστεράς (Die Linke), Ζάρα Βάγκενκνεχτ, εισηγήθηκε προχθές την κατάργηση του ευρώ και την αντικατάστασή του από άλλο νομισματικό σύστημα με σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες, αλλά και τον έλεγχο της κίνησης κεφαλαίων. Αντίστοιχα, στην Ελλάδα, το αριστερό ρεύμα υπέρ της επιστροφής στη δραχμή συσπειρώθηκε γύρω από τη νέα εκδοχή εξόδου από το ευρώ χωρίς υποτίμηση της νέας δραχμής που προτείνει ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Νίκος Ιγγλέσης στο οπωσδήποτε ενδιαφέρον βιβλίο του «Επιστροφή στη δραχμή - Η απάντηση στην ευρωκατοχή» (εκδόσεις Α.Α. Λιβάνη) που πρόσφατα παρουσίασε.
Καλλιεργούμενος φόβος
Οπως ο ίδιος ο συγγραφέας τόνισε, στόχος του ήταν να διαλύσει τον σκοπίμως καλλιεργούμενο φόβο από τα συστημικά ΜΜΕ για τον υποτιθέμενο όλεθρο που θα ακολουθήσει αν η χώρα βρεθεί εκτός Ευρωζώνης. Ο Ιγγλέσης λοιπόν ισχυρίζεται πως επειδή σήμερα έχει ήδη υπάρξει εσωτερική υποτίμηση του νομίσματος που έχει μειώσει τις αποδοχές και το εισόδημα των Ελλήνων κατά 40%, με συνέπεια το ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών να είναι πλέον πλεονασματικό, δεν θα χρειαστεί υποτίμηση του εθνικού νομίσματος αν επιστρέψουμε σε αυτό.
Η επιστροφή στη δραχμή θα γίνει όχι για λόγους βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας, αλλά για να αποκτήσει η χώρα ανεξαρτησία στην άσκηση νομισματικής πολιτικής και, μέσω της εκτύπωσης χρήματος, να μπορέσει να χρηματοδοτήσει την ανάπτυξη της παραγωγικής δομής της (γεωργία, βιοτεχνία, βιομηχανία) και να ενισχύσει με δημόσιες επενδύσεις τις υποδομές.
Το ενδιαφέρον σημείο και η διαφορά από παλαιότερες προτάσεις στο σχέδιο Ιγγλέση -το οποίο φάνηκε να συσπειρώνει σημαντικό μέρος της αντιευρωπαϊκής Αριστεράς- είναι η έμμεση παραδοχή πως μία σημαντική υποτίμηση (π.χ. 30%) του νομίσματος θα είχε πληθωριστικές επιπτώσεις και θα μείωνε το βιοτικό επίπεδο του Ελληνα πολίτη. Ο λόγος όμως που κατά τον Ιγγλέση δεν θα συμβεί αυτό οφείλεται στους εξής παράγοντες:
(α) η εισαγωγή του νέου νομίσματος θα γίνει με ισοτιμία 1 δραχμής προς 1 ευρώ για 3-5 έτη, χωρίς να υπάρξει μετά απαραίτητα κάποια υποτίμηση,
(β) θα απαγορευθεί η ελεύθερη κίνηση κεφαλαίων (επιβολή ελέγχων) και η εξαγωγή δραχμών στο εξωτερικό, ώστε να μη γίνει το νόμισμα αντικείμενο υποτιμητικής κερδοσκοπίας,
(γ) οι καταθέσεις θα παραμείνουν σε ευρώ και θα αποτελούν καταθέσεις σε συνάλλαγμα, ενώ οι συναλλαγές στο εσωτερικό της χώρας θα γίνονται μόνο σε δραχμές,
(δ) οι πληρωμές ιδιωτών κι επιχειρήσεων στο εξωτερικό π.χ. για εισαγωγή προϊόντων θα γίνεται σε συνάλλαγμα και
(ε) η έκδοση νέου χαρτονομίσματος θα είναι ελεγχόμενη και θα κατευθύνεται μόνο σε παραγωγικές επενδύσεις και όχι σε καταναλωτικές δαπάνες, ώστε να δημιουργούνται πληθωριστικές πιέσεις.
Με άλλα λόγια η Ελλάδα εκτιμάται πως θα πετύχει έτσι να διατηρήσει μία σταθερή ισοτιμία με το ευρώ και επαρκή χρηματοδότηση επενδύσεων (όχι με δανεικά) ώστε να λυτρωθεί από την τρέχουσα παγίδα ρευστότητας και τη διαρκή εισοδηματική λιτότητα των μισθωτών. Υπάρχουν, ωστόσο, αρκετά σημεία στο παραπάνω σχέδιο που γεννούν ερωτηματικά ή αμφιβολίες και αντιρρήσεις, με συνέπεια να χρήζουν περαιτέρω διαλόγου.
1 Δεδομένου ότι ένας μεγάλος όγκος ευρώ κυκλοφορεί ήδη στην εγχώρια αγορά ή έχει αποθησαυριστεί εκτός τραπεζών ή και της χώρας, η επιστροφή στη δραχμή θα διαμορφώσει μία δεύτερη μαύρη αγορά σε συναλλαγές ευρώ που θα διχοτομήσει την οικονομία.
Η απαγόρευση ελεύθερης μετατροπής του νομίσματος θα κάνει πολύ κόσμο με το που θα εισπράττει το μισθό και τη σύνταξή του σε δραχμές να τρέχει να μετατρέψει μέρος αυτών σε ευρώ στη μαύρη αγορά για λόγους ασφαλείας, καθώς η χώρα θα βρίσκεται σε καθεστώς αυστηρού προστατευτισμού και οικονομικής απομόνωσης.
Ετσι, ακόμη κι αν δεν υπάρχουν εξωτερικές συναλλαγματικές πιέσεις σε μία διοικητικά καθορισμένη ισοτιμία (αφού η δραχμή δεν θα είναι ελεύθερα μετατρέψιμη), θα υπάρχουν εσωτερικές υποτιμητικές τάσεις και θα αναπτυχθούν σταδιακά πληθωριστικές πιέσεις, όπως έγινε την τελευταία δεκαετία με την Αργεντινή, χωρίς να απολαμβάνει η Ελλάδα τις ευνοϊκές διεθνείς συνθήκες και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που είχε τότε η Αργεντινή.
2 Ακόμη και με κεντρικό εθνικό έλεγχο του τραπεζικού συστήματος, οι έλεγχοι στην κίνηση κεφαλαίων έχουν ένα όριο απόδοσης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, οι αναδυόμενες οικονομίες, που το 2010 προσπαθούσαν με ελέγχους κεφαλαίου να συγκρατήσουν την εισροή κερδοσκοπικών κεφαλαίων στο εσωτερικό τους για να αποφύγουν την ανατίμηση του νομίσματος που έπληττε την ανταγωνιστικότητά τους (π.χ. η Βραζιλία εισήγαγε τέτοιους ελέγχους το 2009, αλλά το 2012 δεν απέφυγε την υποτίμηση).
Αντίστροφα, σήμερα οι αναδυόμενες οικονομίες προσπαθούν με ελέγχους και αυξήσεις επιτοκίων (βλ. Τουρκία) να αποτρέψουν τη μαζική εκροή κεφαλαίων χωρίς να αποτρέπουν την επιβεβλημένη από τις αγορές νομισματική τους υποτίμηση.
Ιδιωτικές επενδύσεις
3 Οπως λέει και η παροιμία «το άλογο μπορεί κανείς να το οδηγήσει στην πηγή, δεν μπορεί όμως να το υποχρεώσει να πιει νερό». Το ίδιο συμβαίνει και με τις ιδιωτικές επενδύσεις. Δεν είναι μόνον το πρόβλημα της χρηματοδότησης που τις αποτρέπει.
Χρειάζεται ενισχυμένη ζήτηση, γόνιμο και υποστηρικτικό περιβάλλον, ευνοϊκοί όροι ανταγωνισμού και ελευθερία συναλλαγών και είναι αμφίβολο πόσο εξασφαλίζονται οι όροι αυτοί σε μία οικονομία που σπάει τους δεσμούς της με τον ευρωπαϊκό καταμερισμό εργασίας κι επιλέγει ένα έντονο προστατευτικό καθεστώς απομόνωσης. Αυτό ισχύει τόσο για τις ξένες όσο και τις εγχώριες επιχειρήσεις που έχουν σε μεγάλο βαθμό διεθνοποιηθεί (βλ. Βαλκάνια, Μ. Ανατολή), ανεξάρτητα από την απώλεια όλων των ευρωπαϊκών επιδοτήσεων (ΕΣΠΑ κ.λπ.).
4 Το σχέδιο επιστροφής στη δραχμή παραγνωρίζει τον πάντα υπαρκτό συστημικό κίνδυνο διάλυσης της Ευρωζώνης, καθώς η έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ θα προκαλέσει ντόμινο παρενεργειών στις λοιπές υπερχρεωμένες χώρες-μέλη της περιφέρειας και μία γενικευμένη κρίση εμπιστοσύνης στις αγορές, με συνέπεια την εκτίναξη των σπρεντ, την αδυναμία δανεισμού τους και το βάθεμα της ύφεσης και των φυγόκεντρων τάσεων. Αν διαλυθεί η Ευρώπη τότε για ποια σταθερή ισοτιμία και για ποια τόνωση των εξαγωγών και της ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας θα μιλάμε;
