Εξήντα εννέα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων από τις γερμανικές ορδές του Χίτλερ. Το σταματημένο, ακόμη και σήμερα, ρολόι της εκκλησίας της ιστορικής πόλης έδειχνε 14.34. Τη στιγμή εκείνη τα νιάτα, οι δημιουργικές δυνάμεις της πόλης, περιουσίες και κόποι ετών αφανίστηκαν. Η θυσία των Καλαβρύτων αναδείχτηκε παγκόσμιο σύμβολο ελευθερίας και ειρήνης.
Οι Γερμανοί εισήλθαν στα Καλάβρυτα στις 9 Δεκεμβρίου 1943. Την έντονη ανησυχία των κατοίκων κατεύνασαν οι διαβεβαιώσεις του Γερμανού διοικητή ότι δεν θα διέτρεχαν κανέναν κίνδυνο. Μάλιστα ορισμένοι Καλαβρυτινοί, που είχαν εγκαταλείψει την πόλη από τον φόβο αντιποίνων, επέστρεψαν στα σπίτια τους.
Οι Γερμανοί προχώρησαν αρχικά στην πυρπόληση σπιτιών που ανήκαν σε μέλη αντιστασιακών οργανώσεων. Το πρωί της 13ης Δεκεμβρίου, ημέρα Δευτέρα, χτύπησαν τις καμπάνες της κεντρικής εκκλησίας και δόθηκε διαταγή να συγκεντρωθούν όλοι οι κάτοικοι στο δημοτικό σχολείο, αφού πάρουν μαζί τους μια κουβέρτα και τρόφιμα μιας ημέρας.
Στη συνέχεια, οι γυναίκες, τα παιδιά και οι λιγοστοί υπερήλικες της πόλης κλείστηκαν σε αίθουσες διδασκαλίας, ενώ όλοι οι άνδρες από 14 έως 65 ετών οδηγήθηκαν σε φάλαγγες σε κοντινή επικλινή τοποθεσία, τη Ράχη του Καππή. Ο χώρος ήταν προσεκτικά επιλεγμένος, καθώς η αμφιθεατρική διαμόρφωσή του δεν θα επέτρεπε σε κανέναν να γλιτώσει από τις ριπές των πυροβόλων που είχαν τοποθετηθεί περιμετρικά. Λίγο αργότερα ξεκίνησε η πυρπόληση των Καλαβρύτων. Ολόκληρη η πόλη παραδινόταν στις φλόγες, ενώ η φωτιά πλησίαζε απειλητικά στο κτίριο του σχολείου, το οποίο φρουρούσαν πάνοπλοι Γερμανοί στρατιώτες.
Την ίδια ώρα ο οδοντωτός σιδηρόδρομος κατηφόριζε με τις σοδειές από τις λεηλασίες των Γερμανών σε σπίτια, καταστήματα και αποθήκες, απ’ όπου είχαν αρπάξει ό,τι πολύτιμο υπήρχε.
Το σύνθημα
Το μεσημέρι της ίδιας μέρες, με τη ρίψη φωτοβολίδων, δόθηκε το σύνθημα της εκτέλεσης. Το εκτελεστικό απόσπασμα αποτελούσαν 35 Γερμανοί στρατιώτες και η διαταγή δόθηκε από τον Γερμανό δεκανέα Κόνραντ Ντένερτ. Οι ριπές των πολυβόλων θέρισαν τους Καλαβρυτινούς. Το έγκλημα ολοκληρώθηκε με τις χαριστικές βολές στους επιζώντες. Τελικά, διασώθηκαν 13 άτομα, που «θάφτηκαν» κάτω από τα σώματα των εκτελεσθέντων.
Στο δημοτικό σχολειό τα γυναικόπαιδα έζησαν στιγμές αγωνίας και τρόμου, καθώς οι φλόγες έζωσαν το κτίριο. Σπάζοντας πόρτες και παράθυρα κατάφεραν να ξεφύγουν και αναζήτησαν τους οικείους τους. Ανηφορίζοντας προς τον αργό όπου οι Γερμανοί είχαν οδηγήσει τους άντρες, αντίκρισαν το φρικιαστικό θέαμα πατεράδων, γιων και αδελφών που κείτονταν νεκροί.
Μία άμορφη μάζα, πλημμυρισμένη στο αίμα. Τα παιδιά, οι δημιουργικές δυνάμεις της πόλης, περιουσίες και κόποι ετών αφανίστηκαν στις 14.34 της 13ης Δεκεμβρίου 1943, όπως δείχνουν οι δείκτες του σταματημένου ρολογιού της εκκλησίας.
Η θυσία των Καλαβρύτων έγινε αυτόματα σύμβολο ειρήνης παγκοσμίως. Στον τόπο της εκτέλεσης ο Λευκός Σταυρός και η Πετρωμένη Καλαβρυτινή Μάνα, αιώνια σύμβολα του μαρτυρίου, εξακολουθούν να στέλνουν μηνύματα ειρήνης και συναδέλφωσης των λαών του κόσμου.