Για πρώτη φορά στην ιστορία της η Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ υποχρεώθηκε να δημοσιεύσει λεπτομέρειες των ενεργειών και χρηματοδοτήσεων που έκανε κατά τη διάρκεια εκτάκτων προγραμμάτων δανειοδότησης και διευκόλυνσης της ρευστότητας και το συμπέρασμα που προέκυψε έχει αφήσει τους Αμερικανούς άναυδους: η «δική» τους Κεντρική Τράπεζα δημιούργησε εκ του μηδενός περισσότερα από 9 τρις δολάρια από το Δεκέμβριο του 2007 και μετά με τα 3,3 από αυτά να παραμένουν στον ισολογισμό της και με τα στοιχεία να δείχνουν ότι δεν κατευθύνθηκαν μόνο σε αμερικανικές αλλά και σε ελβετικές, αγγλικές, καναδικές και άλλων χωρών τράπεζες. Η Κεντρική Τράπεζα έκαστης χώρας υποτίθεται ότι περιορίζει τις δραστηριότητες της εντός των κρατικών της ορίων αλλά η τρέχουσα κρίση αποδεικνύει πως τα όρια αυτά έχουν εξαλειφθεί στον “πλανήτη των τραπεζών” καθώς το διατραπεζικό εμπόριο μπορεί να καταστήσει μία τράπεζα του εξωτερικού πολύ σημαντικότερη για μία χώρα απ´ότι οι δικές της τράπεζες και συνάμα πολύ πιο επικίνδυνη κατά τη διάρκεια κρίσεων.
Αυτό συνέβη στην περίπτωση της ελβετικής UBS και της αγγλικής Barcleys, με την πρώτη να έχει δανειστεί από τη FED κεφάλαια ύψους 74,5 δις δολαρίων που είναι τα περισσότερα από οποιαδήποτε άλλη αμερικανική ή διεθνή τράπεζα και τη δεύτερη να έχει δανειστεί 47,8 δις δολάρια, ποσό που είναι μεγαλύτερο από τα αντίστοιχα που δανείστηκαν οι περισσότερες αμερικανικές τράπεζες.
Αυτό συνέβη στην περίπτωση της ελβετικής UBS και της αγγλικής Barcleys, με την πρώτη να έχει δανειστεί από τη FED κεφάλαια ύψους 74,5 δις δολαρίων που είναι τα περισσότερα από οποιαδήποτε άλλη αμερικανική ή διεθνή τράπεζα και τη δεύτερη να έχει δανειστεί 47,8 δις δολάρια, ποσό που είναι μεγαλύτερο από τα αντίστοιχα που δανείστηκαν οι περισσότερες αμερικανικές τράπεζες.
Η ανάπτυξη της αμερικανικής αγοράς ενυπόθηκων τιτλοποιημένων ομολόγων σε συνδυασμό με το ότι το δολάριο είναι το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα, έκανε τράπεζες του εξωτερικού όπως η ελβετική UBS να κερδοσκοπήσουν στις ΗΠΑ με τεράστια ποσά και να βρεθούν εκτεθειμένες σε αντίστοιχου μεγέθους κίνδυνο μετά το ξέσπασμα της κρίσης στην οποία οι ίδιες συνέβαλαν και από την οποία κέρδισαν πολλά δις. Προκειμένου, όμως, να μην ξεπουλήσουν τις θέσεις τους σε δολάριο προκαλώντας ακόμη μεγαλύτερο πρόβλημα στην αμερικανική αγορά αλλά κυρίως με στόχο την προστασία τους από την καταγραφή μεγάλων ζημιών όταν η αγορά ενυπόθηκων τιτλοποιημένων δανείων κατέρρευσε, η FED έκανε το αδιανόητο, δηλαδή ανέλαβε, χωρίς να ρωτήσει την αμερικανική κυβέρνηση και κρυφά από τους πολίτες, τη διάσωση τραπεζών άλλων χωρών.
Η διάσωση, όμως, συνεπάγεται τη δημιουργία νέου χρήματος για να κλείσουν τρύπες από την προηγούμενη περίοδο δημιουργίας χρήματος, όταν μεταξύ 2002-2008 μια σειρά νέων χρηματοοικονομικών προϊόντων επέτρεψαν στις τράπεζες αφού δανειστούν δισεκατομμύρια από τη FED να τα αναπαράγουν πλημμυρίζοντας τις ΗΠΑ με κεφάλαια. Τα κεφάλαια αυτά ακολούθησαν τις διεθνείς τραπεζικές οδούς και βρήκαν το δρόμο τους προς τις μητρικές των τραπεζών σε διάφορα κράτη του κόσμου οδηγώντας και εκεί στην αύξηση της ρευστότητας και προκαλώντας μία εκρηκτική ανάπτυξη του δανεισμού.
Οι ευρωπαϊκές τράπεζες βρήκαν την ευκαιρία να εκμεταλλευτούν τη φρέσκια ρευστότητα εκπονώντας μια σειρά δανειοδοτικών προγραμμάτων και κατακλύζοντας τα ΜΜΕ με διαφημίσεις προσπαθώντας με κάθε τρόπο να πείσουν τους πολίτες να λάβουν δάνεια. Η ανταπόκριση των πολιτών οδήγησε σε επιπλέον δανειοδότηση η οποία δημιούργησε νέο χρήμα καθώς οι τράπεζες χρησιμοποίησαν τα νέα δάνεια ως εγγύηση για να λάβουν ακόμη περισσότερα χρήματα αυτή τη φορά από την ΕΚΤ. Τα χρήματα αυτά έγιναν δάνεια και τα ΜΜΕ πλημμύρισαν από νέες διαφημίσεις που προσπαθούσαν να πείσουν τους πάντες να επισκεφθούν την κοντινότερη τράπεζα προκειμένου να πάρουν δάνειο.
Μεταξύ 2003-2008 ο κόσμος εθίστηκε στο δανεικό χρήμα και το χρήμα πληθωρίστηκε χάνοντας την πραγματική του αξία. Έτσι, δημιουργήθηκαν φούσκες παντού, από την αγορά κατοικίας μέχρι το χρηματιστήριο. Πολίτες σε Αμερική και Ευρώπη έλαβαν δάνεια προκειμένου να αγοράσουν κατοικίες σε φουσκωμένες τιμές χωρίς να μπορούν να αντιληφθούν ότι υποθήκευαν το μέλλον τους αλλά και αυτό των παιδιών τους. Όταν η φούσκα έφτασε κοντά στα όρια της η ελίτ των τραπεζικών ιδρυμάτων χρησιμοποίησε προϊόντα που θα κέρδιζαν από το σπάσιμο της και την κατάρρευση της αγοράς τιτλοποιημένων δανείων επιταχύνοντας, έτσι, αυτή τη διαδικασία και κερδίζοντας και πάλι δισεκατομμύρια από χρήμα που δημιουργήθηκε μέσα στο εργοστάσιο παραγωγής δολαρίων του τραπεζικού συστήματος.
Με το παιχνίδι να έχει φτάσει στο τέλος του και τον κόσμο να έχει πληθωριστεί σε ασύλληπτο βαθμό η FED έκλεισε τη στρόφιγγα της ρευστότητας και σταμάτησε να δανείζει στις τράπεζες. Χωρίς φρέσκο χρήμα οι τράπεζες άρχισαν να κυνηγούν πολίτες όχι για να τους δώσουν νέα δάνεια αλλά για να εξασφαλίσουν την αποπληρωμή αυτών που είχαν λάβει παλαιότερα.
Οι τιμές στην αγορά κατοικίας κατέρρευσαν και οι τράπεζες κινδύνευσαν να καταγράψουν ζημίες. Οι τραπεζικές μετοχές άρχισαν να ξεπουλιούνται οδηγώντας τελικά και το χρηματιστήριο στο μεγαλύτερο κραχ από το 1929. Στην κρίσιμη αυτή στιγμή αντί οι τράπεζες να αφεθούν να καταγράψουν ζημιές και το πλασματικό χρήμα που είχε δημιουργηθεί να μειωθεί, αυξάνοντας έτσι την αξία του χρήματος των πολιτών, η FED παρενέβη δημιουργώντας νέο χρήμα για να εξασφαλίσει τη διάσωση τους. Με αυτόν τον τρόπο, όμως, το χρήμα πληθωρίστηκε ακόμη περισσότερο και η αξία του μειώθηκε περαιτέρω.
Αυτή η μείωση πέρασε στις τιμές των κατοικιών σε ΗΠΑ και Ευρώπη και στην πραγματική οικονομία και μεταφράστηκε σε αποπληθωριστικές πιέσεις οι οποίες ροκανίζουν το εισόδημα και την πραγματική περιουσία των πολιτών. Έτσι τα σπίτια όλων κοστίζουν σήμερα λιγότερο απ’ ότι χτες, όπως το ίδιο συμβαίνει και με τα αυτοκίνητα, τις επιχειρήσεις, τα μαγαζιά και τελικά την εργασία. Ήταν το 2008 όταν σε άρθρο μου με τίτλο ‘αποπληθωριζόμενος πλανήτης χρέους’ είχα εξηγήσει με αυτήν τη διαδικασία η οποία με αμείλικτο τρόπο μεταφέρει τον πλούτο από τους πολίτες στις τράπεζες για να αναγκάσει στη συνέχεια τους πολίτες να δεχτούν νέες απώλειες προκειμένου να εξασφαλίσουν ακόμη μεγαλύτερα κέρδη για τις τράπεζες.
Ο εφιάλτης, όμως, δεν έχει τελειωμό καθώς οι τράπεζες έχουν επενδύσει και στο κρατικό χρέος δημιουργώντας στα κράτη έναν αντίστοιχο εθισμό στο δανεισμό με αυτόν που δημιούργησαν στους πολίτες. Κάποιος σημαντικός σύγχρονος πολιτικός είπε ότι τα κράτη δεν είναι μωρά ώστε να δικαιολογηθεί το γεγονός πως δανείστηκαν πέρα από τις δυνάμεις τους. Δε διαφωνώ αλλά ούτε και οι τράπεζες είναι μωρά ώστε να μη γνωρίζουν πότε ένα κράτος μπορεί να αντέξει περισσότερο δανεισμό.
Προβληματικά κράτη και κερδοσκοπικές τράπεζες είναι συνένοχοι στο ίδιο έγκλημα μόνο που οι δεύτερες διαπράττουν το έγκλημα κατ’ επάγγελμα και έχουν ένα μηχανισμό που τους εξασφαλίζει ότι δεν πρόκειται ποτέ να πληρώσουν γι’ αυτό, ενώ τα κράτη χρειάζονται πολιτικούς με θάρρος για να μπορέσουν να αξιώσουν το διαμοιρασμό των ζημιών και να μην τις χρεώσουν στο σύνολο τους στους πολίτες τους.
Αν η κατάσταση που βιώνουμε σήμερα ήταν ταινία τότε το ρόλο του κακού θα έπαιζαν οι τράπεζες και του ήρωα η Ισλανδία, η μόνη χώρα που είπε όχι στη διάσωση τους και ναι στη διάσωση των πολιτών της. Οι υπόλοιποι, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, είναι συνεργοί στο έγκλημα.
Πάνος Παναγιώτουχρηματιστηριακός τεχνικός αναλυτής info@sta-gr.cominfo@sta-gr.com
