«In Finland, we believe in evolution, not in revolution» λέει στην «Κ» η Κριστίνα Βόλμαρι, υψηλόβαθμο στέλεχος του Εθνικού Συμβουλίου Παιδείας της Φινλανδίας. Δεν θέλουν επανάσταση (revolution), θέλουν εξέλιξη (evolution) οι Φινλανδοί, και η κ. Βόλμαρι αξιοποιεί τη ρίμα μεταξύ των δύο αγγλικών λέξεων για να καταδείξει τη φιλοσοφία του εκπαιδευτικού συστήματος της χώρας της, που έχει κατακτήσει την κορυφή μεταξύ των προηγμένων χωρών διεθνώς –η Φινλανδία βρίσκεται στις πρώτες θέσεις της κατάταξης στον διαγωνισμό PISA του ΟΟΣΑ–, και αποτελεί πρότυπο.
Το εκπαιδευτικό σύστημα της Φινλανδίας βασίζεται στη σταθερότητα, την οργάνωση και την εμπιστοσύνη στους εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων, από το νηπιαγωγείο έως και το πανεπιστήμιο. Οι ίδιοι οι Φινλανδοί δίνουν μεγάλο βάρος στη λειτουργία των θεσμών και εμπιστεύονται τους εκπαιδευτικούς.
Αυτοί είναι, ουσιαστικά, και οι λόγοι που το ελληνικό και το φινλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα απέχουν παρασάγγας, παρότι και τα δύο δημόσια και δωρεάν. «Στη Φινλανδία σπάνια αλλάζουμε το εκπαιδευτικό μας σύστημα και μόνο μετά μακροχρόνια μελέτη των δεδομένων. Ας πούμε, ύστερα από 10 χρόνια το επόμενο σχολικό έτος θα κάνουμε αλλαγές στα αναλυτικά προγράμματα, δίνοντας βάρος στην εκπαίδευση των μαθητών στις τέχνες» απαντά η κ. Βόλμαρι, σχολιάζοντας την αναφορά για τον νέο εθνικό διάλογο που οργανώνεται στην Ελλάδα για αλλαγές στις τρεις εκπαιδευτικές βαθμίδες.
Ωστόσο, ο μελετημένος τρόπος με τον οποίοι οι Φινλανδοί εισάγουν αλλαγές στα σχολεία τους, σε αντίθεση με την ελληνική προχειρότητα, δεν είναι η μόνη διαφορά ανάμεσα στο ελληνικό και το φινλανδικό σύστημα. Ενδεικτικά, στη Φινλανδία:
• Οι μαθητές ξεκινούν το Δημοτικό από τα 7 τους χρόνια και ολοκληρώνουν το Λύκειο στα 19 τους. Κάθε σχολείο μπορεί να διαφοροποιεί εν μέρει το πρόγραμμά του. Αλλωστε, το εκπαιδευτικό σύστημα χρηματοδοτείται κατά 25% από το κράτος και κατά 75% από τους δήμους, τα δημοτικά τέλη των οποίων είναι ιδιαίτερα υψηλά.
• Κάθε τμήμα σχολικής τάξης έχει κατά μέσο όρο 20 μαθητές.
• «Στόχος μας είναι η οικογένεια να έχει ελεύθερο χρόνο στο σπίτι το απόγευμα. Γι’ αυτό και η προετοιμασία των παιδιών για τα μαθήματα της επόμενης ημέρας γίνεται κατά κύριο λόγο στο σχολείο, και εκτιμάται ότι είναι αρκετή το πολύ μιας ώρας δουλειά στο σπίτι» παρατηρεί η κ. Βόλμαρι. Βεβαίως δεν υπάρχει η λογική το παιδί να πάει σε φροντιστήριο για να μάθει αντικείμενα που διδάσκονται στο σχολείο (π.χ. ξένες γλώσσες, πληροφορική). Για όσα παιδιά υστερούν, ο δήμος χρηματοδοτεί τάξεις ολιγόωρης ενισχυτικής διδασκαλίας.
• Δεν υπάρχει ιδιωτική εκπαίδευση, εκτός από λιγοστά σχολεία κάποιων Εκκλησιών. «Δεν πιστεύουμε στην ιδιωτική εκπαίδευση. Θεωρούμε ότι όλοι οι γονείς πρέπει να εμπιστεύονται το σχολείο της γειτονιάς. Η εκπαίδευση είναι δωρεάν σε όλα τα επίπεδα. Μόνο στο λύκειο οι γονείς χρεώνονται τα βιβλία και τη μεταφορά των παιδιών σε κάποιες περιπτώσεις».
• Δεν υπάρχει η σκληρή αξιολόγηση των εκπαιδευτικών. Βέβαια, αυτοαξιολόγηση γίνεται τόσο για τις σχολικές μονάδες όσο και από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς.
• Δεν υπάρχει ενιαίο σύστημα εξετάσεων για την προαγωγή των μαθητών από τάξη σε τάξη. Ο εκπαιδευτικός μπορεί να αξιολογεί τους μαθητές του με τον τρόπο που επιθυμεί. «Δίνουμε βάρος στην ουσιαστική εκμάθηση παρά στη συνεχή εξέταση των γνώσεων» αναφέρει η κ. Βόλμαρι.
• Η πολυπληθέστερη ηλικιακή ομάδα των εκπαιδευτικών (σχεδόν το 35% του συνόλου) είναι κάτω των 40 ετών.
• Οι εκπαιδευτικοί περνούν από κατάρτιση περίπου κάθε τρία χρόνια στο πλαίσιο του εργασιακού τους βίου.
• Η εκπαίδευση των μεταναστών ξεκινά με ένα χρόνο εκμάθησης της φινλανδικής γλώσσας και πολιτισμού, ενώ οργανώνονται τάξεις για τη διδασκαλία των μητρικών γλωσσών, ακόμη κι αν υπάρχουν μόνο τρία παιδιά από μία χώρα για ένα τμήμα. «Η γνώση της μητρικής γλώσσας είναι πολύ σημαντική για να μάθεις μια δεύτερη γλώσσα» λέει η κ. Βόλμαρι, προσθέτοντας ότι τον πρώτο χρόνο τα παιδιά των μεταναστών δεν διδάσκονται τα βασικά μαθήματα αλλά ξεκινούν με ευκολότερα, όπως οι τέχνες, η χειροτεχνία, η φυσική αγωγή.
«Δίνουμε πάντα πολύ μεγάλη αξία στην εκπαίδευση και την καινοτομία. Είμαστε μια φτωχή σε παραγωγικές πηγές χώρα και πρέπει να βάλουμε το μυαλό μας να δουλέψει» παρατηρεί, μιλώντας στην «Κ», η διπλωμάτης Πέτρα Θίμαν. Και προσθέτει με χιούμορ: «Αλλιώς θα πεθάνουμε στο κρύο».
Ο τρόπος επιλογής των εισακτέων
Το Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι, με τα πέτρινα καλοδιατηρημένα επιβλητικά κτίριά του, εξωτερικά αποπνέει την ιστορία του. Είναι το παλαιότερο (ιδρύθηκε το 1640) και μεγαλύτερο πανεπιστήμιο στη Φινλανδία. Αλλά και εσωτερικά αποτυπώνει τη φινλανδική κουλτούρα. Ολα μοντέρνα σχεδιασμένα, τάξη, ηρεμία, ασφάλεια, και πουθενά συνθήματα στους τοίχους. Ιδια εικόνα και στην απόλυτα οργανωμένη φοιτητική λέσχη, όπου γευματίζουν φοιτητές, καθηγητές, προσωπικό και επισκέπτες. «Στο Παιδαγωγικό Τμήμα δεχόμαστε περίπου 3.000 αιτήσεις ετησίως για τις 100 θέσεις» λέει στην «Κ» ο Γιάρι Λάβονεν, επικεφαλής του Τμήματος. Το σύστημα εισαγωγής είναι μεικτό και σε δύο κύκλους. Από τις 3.000 αιτήσεις μέσω εξετάσεων περίπου 300 υποψήφιοι προχωρούν στη δεύτερη φάση, στην οποία μέσω συνέντευξης εξετάζονται εάν διαθέτουν τις δεξιότητες που οφείλει να έχει ένας δάσκαλος (π.χ. επικοινωνίας, συνεργατικότητας). Εντυπωσιακός είναι ο τρόπος με τον οποίο ορίζεται ο αριθμός των εισακτέων. Οχι με βάση μικροκομματικές σκοπιμότητες όπως στην Ελλάδα, αλλά οι υπηρεσίες μετρούν σε βάθος δεκαετίας την εξέλιξη των συνταξιοδοτήσεων εκπαιδευτικών σε συνδυασμό με τους δείκτες γεννήσεων. «Κάθε 5 χρόνια οι υπηρεσίες μας ενημερώνουν για τα στοιχεία και εμείς ορίζουμε τον αριθμό εισακτέων. Βέβαια, τώρα ίσως οι ανάγκες αυξηθούν λόγω του κύματος μετανάστευσης» παρατηρεί ο κ. Λάβονεν.
