Tη δυνατότητα να "θωρακίσουν" τα ασφαλιστικά τους δικαιώματα και να επισπεύσουν τη συνταξιοδότησή τους έχουν οι ασφαλισμένοι που θα κάνουν τις σωστές κινήσεις.
Η αναγνώριση πλασματικών ετών, η αυτασφάλιση σε περίπτωση απώλειας της εργασίας και ο υπολογισμός όλου του εργάσιμου βίου μέσα από τη διαδοχική ασφάλιση συμβάλλουν μεταξύ άλλων στην ευκολότερη έξοδο στη σύνταξη.
Σημειώνεται πως η κατάλληλη πληροφόρηση είναι ιδιαίτερα σημαντική για τους ασφαλισμένους, με δεδομένο πως διανύουμε τη μεταβατική περίοδο εφαρμογής των αλλαγών που έφεραν οι νόμοι 3863 και 3865 του 2010.
To "Εθνος- Συντάξεις" με τη βοήθεια του δικηγόρου Διονύση Ρίζου, που ειδικεύεται σε θέματα Εργατικού και Ασφαλιστικού Δικαίου, παρουσιάζει τα "κλειδιά" για την έξοδο στη σύνταξη.
1. Θεμελίωση συνταξιοδοτικού δικαιώματος. Με τον τρόπο αυτό ο ασφαλισμένος θωρακίζει τις προϋποθέσεις συνταξιοδότησης, τόσο όσον αφορά τον χρόνο ασφάλισης όσο και το όριο ηλικίας. Η συγκεκριμένη έννοια μέχρι το 2010 αφορούσε μόνο τον δημόσιο τομέα αλλά πλέον έχει επεκταθεί και στον ιδιωτικό.
Ετσι η πλειάδα των ασφαλισμένων μέχρι το 1993 έχει τη δυνατότητα να αποφύγει τις αυξήσεις των ορίων ηλικίας που έχουν επιφέρει οι δύο ασφαλιστικοί νόμοι του 2010. Μπορεί δηλαδή να κατοχυρώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα με ευνοϊκότερες προϋποθέσεις από εκείνες που θα ισχύσουν μετά το 2013 (οπότε και η έξοδος θα γίνεται στα 65 ή εναλλακτικά στα 60 με 40 έτη υπηρεσίας).
Η θεμελίωση δικαιώματος συμβαίνει όταν ο ασφαλισμένος συμπληρώσει συγκεκριμένες κατώτατες προϋποθέσεις είτε αποκλειστικά σε χρόνο ασφάλισης είτε μαζί με συγκεκριμένο όριο ηλικίας. Για παράδειγμα, στο Δημόσιο η θεμελίωση γίνεται με 25ετία, στο ΙΚΑ με 10.500 ένσημα και στον ΟΑΕΕ με 35ετία.
Ειδικές ρυθμίσεις ισχύουν για συγκεκριμένες κατηγορίες ασφαλισμένων, όπως είναι οι μητέρες ανηλίκων όπου η θεμελίωση γίνεται με 5.500 ημέρες και οι τρίτεκνοι στο Δημόσιο που πρέπει να έχουν 20ετία.
2.Πλασματικοί χρόνοι που αναγνωρίζονται δωρεάν. Στα πλασματικά έτη υφίσταται μια κατηγορία η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί χωρίς την καταβολή εισφορών και μόνο με αναγνώριση.
Η κατηγορία των χρόνων αυτών μπορεί να οδηγήσει σε θεμελίωση αλλά δεν χρησιμοποιούνται οι χρόνοι αυτοί για προσαύξηση του ποσού της σύνταξης. Επιπρόσθετα για θεμελίωση πριν από την 31η Δεκεμβρίου 2010 χρησιμοποιούνται στον περιορισμένο αριθμό που όριζε η ως τότε νομοθεσία (π.χ. 200 ημέρες επιδότηση ΟΑΕΔ την τελευταία 10ετία).
Πρέπει να σημειωθεί πως οι χρόνοι αυτοί που υπήρξαν επιδοτούμενοι δεν χρησιμοποιούνται για θεμελίωση όταν τελευταίος φορέας είναι το Δημόσιο. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν η επιδοτούμενη από τον ΟΑΕΔ ανεργία, η επιδοτούμενη κύηση και λοχεία, η επιδοτούμενη ασθένεια κλπ.
3. Πλασματικοί χρόνοι που χρειάζονται εξαγορά. Η μεγάλη κατηγορία των πλασματικών ετών εξαγοράζονται. Μάλιστα με τον τελευταίο νόμο ακόμη και ο χρόνος των τέκνων υπόκειται στην καταβολή εισφοράς. Οι πλασματικοί χρόνοι για τους οποίους καταβάλλονται τα σχετικά ποσά οδηγούν σε θεμελίωση αλλά και προσαύξηση του ποσού της σύνταξης. Επομένως το όφελος είναι διπλό για τους υποψήφιους συνταξιούχους.
Οι ασφαλισμένοι πρέπει μεταξύ άλλων να γνωρίζουν πως:
- Οι πιο οικονομικοί πλασματικοί χρόνοι είναι εκείνοι που το κόστος τους υπολογίζεται με βάση το ημερομίσθιο του ανειδίκευτου εργάτη και σήμερα φτάνουν τα 170 ευρώ τον μήνα (σπουδές, τέκνα, κενά εργασίας).
- Ο χρόνος των τέκνων δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο ΙΚΑ για τη θεμελίωση των μητέρων ανηλίκων.
- Ο στρατός μπορεί να οδηγήσει τον ασφαλισμένο και σε θεμελίωση πριν από την 1η Ιανουαρίου 2011 (π.χ. συμπλήρωση 10.500 ημερών).
- Οι δημόσιοι υπάλληλοι δεν μπορούν να εξαγοράσουν κενά εργασίας.
- Οι νέοι ασφαλισμένοι (μετά το 1993) δεν μπορούν να εξαγοράσουν καθόλου πλασματικά για θεμελίωση σε κάποια από τις ευνοϊκές κατηγορίες (τρίτεκνοι, γονείς ανηλίκων).
Σημειώνεται πως οι χρόνοι θεωρούνται εξαγορασμένοι με την υποβολή της αίτησης υπό την αίρεση της εξόφλησης. Στο Δημόσιο χρειάζεται προσοχή καθώς ο χρόνος των τέκνων και του στρατού μπορεί να οδηγήσει σε αναδρομική θεμελίωση από το 2010 και απώλεια ευνοϊκού δικαιώματος.
4.Αποζημίωση - Εφάπαξ. Στην περίπτωση της συνταξιοδότησης εφόσον πληρούνται οι σχετικές προϋποθέσεις απονέμεται στον ασφαλισμένο εφάπαξ παροχή είτε από τον σχετικό φορέα είτε ως αποζημίωση από τον εργοδότη. Προσοχή χρειάζεται, καθώς για τους εργαζομένους του ιδιωτικού τομέα θα πρέπει να δικαιούνται πλήρη σύνταξη για την καταβολή της παροχής από τον εργοδότη. Ετσι ο μισθωτός ασφαλισμένος στο ΙΚΑ που έχει δικαίωμα πλήρους συνταξιοδότησης εκ του νόμου δικαιούται να λάβει το 40% της πλήρους αποζημίωσης που θα λάμβανε σε περίπτωση καταγγελίας της σύμβασης εργασίας.
Προσοχή, λοιπόν, καθώς είναι αρκετά επιζήμια η έξοδος στη μειωμένη όταν επιφέρει και τέτοιου είδους απώλεια της παροχής.
Αντίθετα, στο Δημόσιο αρκεί η συμπλήρωση 12,5 ετών ασφάλισης στον φορέα για να απονεμηθεί η εφάπαξ παροχή, άλλως επιστρέφονται οι εισφορές.
5. Υγειονομική περίθαλψη. Στην περίπτωση συμπλήρωσης των απαραίτητων προϋποθέσεων για την έξοδο σε σύνταξη ή στην περίπτωση της ανεργίας όταν ο ασφαλισμένος διακόψει την ασφάλισή του μπορεί να συνεχίσει να καλύπτεται για υγειονομική περίθαλψη. Ετσι:
- Για τους μισθωτούς ασφαλισμένους του ΙΚΑ αρκεί η πραγματοποίηση 50 ημερών ασφάλισης εντός του έτους για την ανανέωση του ασφαλιστικού βιβλιαρίου,
- Για τους ελεύθερους επαγγελματίες παρατείνεται η κάλυψη για δύο χρόνια μετά τη διακοπή, ενώ
- Οι πρώην δημόσιοι υπάλληλοι μπορούν μόνοι τους να καλύπτουν τις εισφορές για τον κλάδο υγείας.
6. Συνέχιση της ασφάλισης. Στην περίπτωση που η ασφάλιση διακοπεί απότομα ενώ ο ασφαλισμένος υπολείπεται χρόνου για την πλήρωση των προϋποθέσεων εξόδου, μπορεί μόνος του να συνεχίσει να καλύπτει τις εισφορές του ώστε να φτάσει τον απαραίτητο χρόνο.
Η επιλογή αυτή είναι πολύ σημαντική στη μειωμένη σύνταξη όταν και απαιτούνται 100 ημέρες ανά έτος τα τελευταία 5 χρόνια πριν από την υποβολή της αίτησης.
Ετσι στο ΙΚΑ μπορεί να κάνει ο ασφαλισμένος προαιρετική ασφάλιση εφόσον έχει τουλάχιστον 3.000 ημέρες συνολικά, ενώ στον ΟΑΕΕ μπορεί να συνεχίσει να καταβάλλει τις εισφορές της αντίστοιχης κατηγορίας εφόσον έχει 5 τουλάχιστον έτη ασφάλισης (ένα εκ των οποίων στον Οργανισμό).
Πώς υπολογίζεται το ύψος των συντάξιμων αποδοχών
7.Ο υπολογισμός του ποσού της σύνταξης δεν μπορεί να μεταβληθεί εύκολα και να αλλάξει με πρόχειρες αποφάσεις. Συγκεκριμένα όσον αφορά τον ιδιωτικό τομέα, ο υπολογισμός γίνεται για τους μεν μισθωτούς (ΙΚΑ) με χρήση της καλύτερης 5ετίας την τελευταία 10ετία, όσον αφορά τους ελεύθερους επαγγελματίες με χρήση των κατηγοριών για τις οποίες έχει καταβάλει ο ασφαλισμένος τις αντίστοιχες εισφορές.
Εκεί που επηρεάζουν οι μειώσεις των αποδοχών είναι στις ΔΕΚΟ και τις τράπεζες, όπου η βάση υπολογισμού διαμορφώνεται από τις τελευταίες αποδοχές αλλά και στο Δημόσιο, που όμως μόνο ο βασικός μισθός λαμβάνεται υπόψη, με συνέπεια οι αλλαγές του ενιαίου μισθολογίου ουσιαστικά να αφήνουν τη σύνταξη ανέπαφη.
Ετσι θα πρέπει οι ασφαλισμένοι -ειδικά του ιδιωτικού τομέα που πέφτουν συνεχώς θύματα μείωσης των αποδοχών τους αλλά και αλλαγών στον τρόπο παροχής εργασίας- να γνωρίζουν ότι όσο διατηρούν μέσα στην τελευταία 10ετία την καλή τους μισθολογική 5ετία δεν επηρεάζεται το τελικό ποσό της σύνταξης.
Αντίθετα, οι περικοπές των αποδοχών επηρεάζουν τα εφάπαξ που υπολογίζονται με τον τελευταίο μισθό και τις αποζημιώσεις λόγω αποχώρησης που έχουν ως βάση υπολογισμού κι αυτές τον τελικό μισθό.
Τι ισχύει για διαδοχική ασφάλιση και προσωρινή σύνταξη
8. Διαδοχική ασφάλιση ή δύο συντάξεις. Στις περιπτώσεις των ασφαλισμένων που έχουν χρόνο σε περισσότερους από δύο φορείς ο υπολογισμός της σύνταξης θα γίνει με τις διατάξεις της διαδοχικής ασφάλισης. Ο νόμος 3863/2010 διόρθωσε τις όποιες αδικίες και στρεβλώσεις υπήρχαν στον υπολογισμό των ποσών της διαδοχικής κι έτσι ελαχιστοποιήθηκαν οι απώλειες που βλέπαμε παλαιότερα.
Κατά συνέπεια πλέον συμφέρει ο υπολογισμός των χρόνων με τη διαδοχική και λιγότερο η προσπάθεια θεμελίωσης σε 2 φορείς για δεύτερη αυτοτελή σύνταξη.
9. Προσωρινή Σύνταξη. Πλέον εφαρμόζεται σε όλους τους φορείς κύριας ασφάλισης το καθεστώς της προσωρινής σύνταξης, η απονομή δηλαδή ενός ποσού της τάξεως του 80% της παροχής μέχρι την έκδοση της οριστικής απόφασης. Είναι η ορθή επιλογή για τον ασφαλισμένο να ζητήσει την καταβολή της προσωρινής.
Αυτό γιατί ούτως ή άλλως με την έλλειψη προσωπικού ο χρόνος αναμονής είναι αρκετά μεγάλος για να περνά χωρίς εισόδημα, ενώ δεν επιμηκύνεται με την καταβολή της προσωρινής ούτε περικόπτεται το τελικό ποσό (η διαφορά του οποίου καταβάλλεται αναδρομικά).
10. Απασχόληση συνταξιούχου ή αναμονή μέχρι την έκδοση. Ο ασφαλισμένος που έχει υποβάλει αίτημα συνταξιοδότησης ή ήδη συνταξιοδοτείται μπορεί να παρέχει και νόμιμη εργασία. Εφόσον είναι άνω των 55 δεν αναστέλλεται η καταβολή των αναδρομικών ή της σύνταξης. Ωστόσο υφίσταται μια μείωση για το ποσό που ξεπερνά τα 990 ευρώ εφόσον συνεχίζει με μισθωτή εργασίας ή έχει προσαύξηση των εισφορών εφόσον συνεχίζει ως ελεύθερος επαγγελματίας. Μάλιστα, για τους ασφαλισμένους του ΟΑΕΕ δεν είναι απαραίτητη πλέον η προσκόμιση της διακοπής από τη ΔΟΥ με την υποβολή της αίτησης, αλλά μπορεί να συνεχίσει τη δραστηριότητά του ο ασφαλισμένος.
