Τέσσερις κατηγορίες συνταξιούχων λόγω θανάτου έχουν γλιτώσει μέχρι στιγμής το «ψαλίδι» που προβλέπει ο νόμος μετά την πρώτη τριετία καταβολής τους.
Στις κατηγορίες αυτές περιλαμβάνονται:
1. Συνταξιούχοι με συντάξεις χηρείας από το εξωτερικό (διεθνείς συντάξεις οι οποίες εξαιρούνται και από τη μείωση λόγω απασχόλησης συνταξιούχων).
2. Συνταξιούχοι που έχουν δύο δικαιώματα από σύνταξη χηρείας (70%+70%) λόγω διπλής δραστηριότητας του θανόντος (π.χ. σώρευση συντάξεων από ΤΣΑΥ και Δημόσιο). Σε αυτές τις περιπτώσεις καταβάλλονται δύο ανταποδοτικές συντάξεις με ποσοστό 70% η καθεμία και μία εθνική σύνταξη, χωρίς να γίνει περικοπή της μίας εκ των δύο συντάξεων. Το «ψαλίδι», αν εφαρμοστεί σε αυτές τις περιπτώσεις, θα είναι μόνο σε περίπτωση που ο επιζών σύζυγος (χήρα/χήρος) απασχολείται ή συνταξιοδοτείται ο ίδιος μετά την πρώτη τριετία από τότε που κατέστη δικαιούχος των συντάξεων του θανόντος.
3. Συνταξιούχοι οι οποίοι παίρνουν σύνταξη χηρείας και καθίστανται οι ίδιοι συνταξιούχοι ΟΓΑ.
Όπως προβλέπεται στο νόμο 4611/2019, ο επιζών σύζυγος δικαιούται πλήρη -δηλαδή το 70% της αρχικής- τη σύνταξη αιτίας θανάτου για μία τριετία (αντί 50% που προέβλεπε ο νόμος Κατρούγκαλου). Μετά την πάροδο της τριετίας, αν ο επιζών σύζυγος εργάζεται ή αυτοαπασχολείται ή λαμβάνει άλλη σύνταξη (εξ ιδίου δικαιώματος), η σύνταξη λόγω θανάτου μειώνεται κατά 50% (δηλαδή, λαμβάνει το 35% της σύνταξης του θανόντος) με κατώτατο όριο τα 360 ευρώ τον μήνα.
1. Η 1η κατηγορία των «εξαιρέσεων» δεν θα έχει μειώσεις στη σύνταξη χηρείας λόγω απασχόλησης ή συνταξιοδότησης, γιατί οι διεθνείς συντάξεις εξαιρούνται από μειώσεις για την απασχόληση των συνταξιούχων.
2. Η 2η κατηγορία παίρνει εξαίρεση ως προς την περικοπή της δεύτερης σύνταξης, που σημαίνει ότι καταβάλλονται στον επιζώντα και οι δύο συντάξεις του θανόντος. Στην περίπτωση όμως που ο επιζών εργαστεί ή συνταξιοδοτηθεί τότε θα έχει τις μειώσεις και στις δύο συντάξεις χηρείας, οι οποίες θα διαμορφωθούν στο 35%+35% των αρχικών συντάξεων του θανόντος.
3. Στην 3η κατηγορία (συντάξεις χηρείας με σύνταξη γήρατος ΟΓΑ) το υπουργείο Εργασίας έχει αναστείλει τις περικοπές, καθώς αυτό που έχει διαπιστωθεί είναι ότι οι συνταξιούχοι του ΟΓΑ που έχουν και σύνταξη χηρείας κινδυνεύουν να βρεθούν μετά τον έλεγχο της τριετίας με δύο διαφορετικές περικοπές: Μία περικοπή στη σύνταξη χηρείας από το 70% στο 35% και μία δεύτερη περικοπή στο προνοιακό ποσό που καταβάλλεται στις συντάξεις ΟΓΑ και είναι έως 360 ευρώ, καθώς κάθε χρόνο από το 2003 και μετά μειώνεται κατά 4%.
Σήμερα το προνοιακό ποσό στις συντάξεις ΟΓΑ είναι στα 72 ευρώ. Αυτό το ποσό όμως καταργείται βάσει της νομοθεσίας του ΟΓΑ στις περιπτώσεις που καταβάλλεται και δεύτερη σύνταξη ανεξαρτήτως αιτίας. Στην περίπτωση, λοιπόν, που ένας συνταξιούχος του ΟΓΑ παίρνει 700 ευρώ σύνταξη χηρείας από ΙΚΑ ή Δημόσιο και έχει και τη δική του σύνταξη ΟΓΑ με άλλα 600 ευρώ εκ των οποίων τα 200 ευρώ είναι το προνοιακό ποσό, η περικοπή που θα έχει μετά την τριετία θα είναι 360 ευρώ από τη χηρεία και 200 ευρώ από τη σύνταξη ΟΓΑ. Θα βρεθεί, δηλαδή, να παίρνει 760 ευρώ (360 από χηρεία και 400 ΟΓΑ), ενώ έπαιρνε 1.300 ευρώ. Αν εφαρμοζόταν ο νόμος, τότε οι περικοπές στις συντάξεις χηρείας μαζί με σύνταξη ΟΓΑ θα ξεπερνούσαν το 50%, γιατί θα κόβονταν και το προνοιακό ποσό και η σύνταξη χηρείας.
Για να αποφευχθούν τόσο μεγάλες μειώσεις οι περικοπές έχουν ανασταλεί και εξετάζεται να υπάρξει νομοθετική ρύθμιση που να προβλέπει τη διατήρηση του προνοιακού ποσού στις συντάξεις ΟΓΑ όταν υπάρχει και σύνταξη χηρείας.
Η 4η κατηγορία
Στις τρεις αυτές ειδικές κατηγορίες έρχεται να προστεθεί και μία 4η που αφορά όλες τις συντάξεις χηρείας που καταβάλλουν τα Ταμεία του ιδιωτικού τομέα για θανάτους από τον νόμο Κατρούγκαλου και μετά (από 13/5/2016 και μετά) και στις οποίες ο έλεγχος για το αν θα γίνουν ή όχι οι περικοπές που προβλέπει ο νόμος μετά την πρώτη τριετία δεν έχει ολοκληρωθεί, που σημαίνει ότι δεν έχει γίνει καμία μείωση.
Ο λόγος που στις συντάξεις αυτές δεν έχουν γίνει περικοπές έχει να κάνει με το γεγονός ότι καθυστέρησε να ψηφιστεί μία ευνοϊκή διάταξη που προβλέπει ότι οι δικαιούχοι συντάξεων χηρείας θα μπορούν να επιστρέψουν τα επιπλέον ποσά σε πολλές δόσεις με ελάχιστο ποσό τα 50 ευρώ τον μήνα ή με το 10% της σύνταξης, αν είναι μεγαλύτερο των 50 ευρώ. Στις περιπτώσεις, δε, που η σύνταξη χηρείας είναι πάνω από 1.000 ευρώ, τότε θα παρακρατείται το 10% έως τα 1.000 ευρώ και 16% για το τμήμα της σύνταξης πάνω από τα 1.000 ευρώ.
Όπως αναφέρει το ρεπορτάζ , στην πράξη, αν μία συνταξιούχος παίρνει σύνταξη χηρείας 900 ευρώ και μετά τον έλεγχο της τριετίας έχει δική της σύνταξη ή απασχολείται, θα πρέπει να πάρει τη μισή σύνταξη χηρείας, δηλαδή 450 ευρώ. Αν όμως η μείωση λόγω καθυστέρησης του ελέγχου γίνει στην τετραετία και όχι στην τριετία, τότε θα πρέπει να επιστρέψει 12 συντάξεις των 450 ευρώ, δηλαδή 5.400 ευρώ. Αν δεν ψηφιζόταν η διάταξη για την παρακράτηση 10% και 16%, θα εφαρμοζόταν η παρακράτηση του 30% που προβλέφθηκε στον νόμο Κατρούγκαλου, οπότε η χήρα θα είχε μηνιαία παρακράτηση 270 ευρώ (δηλαδή, 900 ευρώ μείον 30%) και από τη σύνταξη χηρείας των 450 ευρώ θα έμεναν 180 ευρώ. Με τη νέα διάταξη όμως (που μπήκε στον νόμο 4826/2021 για το νέο επικουρικό) η παρακράτηση θα είναι 90 ευρώ (δηλαδή, 900 ευρώ μείον 10%), που σημαίνει ότι θα παίρνει σύνταξη χηρείας 360 ευρώ.
Οι περικοπές στις συντάξεις χηρείας του ιδιωτικού τομέα θα ξεκινήσουν πιθανότατα από το 2022.
ΥΠΕΝΘΥΜΙΖΕΤΑΙ πως στις διευκρινίσεις του e-ΕΦΚΑ για μειώσεις σε συντάξεις χηρείας, τον Μάϊο του 2021, προβλέπονταν μειωμένα τα ποσά των συντάξεων Ιουνίου για 5.500 συνταξιούχους
χηρείας που εργάζονται, αυτοαπασχολούνται ή συνταξιοδοτούνται από δικό
τους δικαίωμα.
Συγκεκριμένα, από την διοίκηση του e-ΕΦΚΑ επισημαίνετο ότι οι μειώσεις των συντάξεων χηρείας για τις παραπάνω περιπτώσεις υλοποιήθηκαν με βάση τις διατάξεις του άρθρου 12 του Ν. 4387/16 περί επιζώντων συζύγων, όπως τροποποιήθηκε με τις διατάξεις του άρθρου 19 του Ν. 4611/19 της προηγούμενης Κυβέρνησης.
Οι διατάξεις αυτές προβλέπουν πως στον επιζώντα σύζυγο, και στις περιπτώσεις όπου ο θάνατος του συζύγου επήλθε μετά την 13/5/2016, καταβάλλεται η αναλογούσα σύνταξη του θανόντα σε ποσοστό 70% για μία τριετία. Μετά την πάροδο όμως της τριετίας, αν ο επιζών σύζυγος εργάζεται ή αυτοαπασχολείται ή λαμβάνει άλλη σύνταξη, η σύνταξη λόγω θανάτου μειώνεται κατά 50% (δηλαδή λαμβάνει το 35% της σύνταξης του θανόντα), το ποσό δε αυτής δεν μπορεί να υπολείπεται των κατωτάτων ορίων συντάξεων θανάτου (360 ευρώ).
Εξαιτίας της καθυστέρησης υλοποίησης του λογισμικού από την ανάδοχο εταιρία, η εφαρμογή των παραπάνω διατάξεων πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά με τις καταβολές συντάξεων Ιουνίου που πραγματοποιούνται αυτή την εβδομάδα.
Εννοείται πως σε όσους από τους 5.500 συνταξιούχους έγινε εκ παραδρομής περικοπή ενώ δεν εργάζονται, η περικοπή αυτή είναι προσωρινή και ο e-ΕΦΚΑ δεσμεύεται να εξετάσει τις περιπτώσεις αυτές κατά προτεραιότητα.
Οι συνταξιούχοι που εμπίπτουν σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να επικοινωνήσουν με τα τοπικά υποκατάστημα του e-ΕΦΚΑ και να προσκομίσουν υπεύθυνη δήλωση ότι δεν εργάζονται, ώστε με τις καταβολές Ιουλίου να επανέλθει το ποσό της σύνταξης στο 100% και ταυτόχρονα να καταβληθεί το ποσό που περικόπηκε με τη σύνταξη του Ιουνίου.
