«Τουλάχιστον, το Brexit έγινε Παρασκευή (σ.σ μαύρη Παρασκευή όπως αποδείχθηκε για τις αγορές σε όλο τον κόσμο). Μεσολαβεί το Σαββατοκύριακο οπότε ελπίζουμε ότι θα κατέβουν οι τόνοι και από Δευτέρα η αντιμετώπιση όλων θα είναι πιο ψύχραιμη» έλεγε χαρακτηριστικό αρμόδιο κυβερνητικό στέλεχος χθες και ενώ οι αξίες σε αγορές και χρηματιστήρια βυθίζονταν υπό το βάρος του αιφνιδιαστικού αποτελέσματος στο βρετανικό δημοψήφισμα.
Γεγονός είναι ότι από χθες, έχει γίνει μεγάλη προσπάθεια σε Ελλάδα και Ευρώπη να πέσουν οι τόνοι (άλλωστε η οικονομία είναι ψυχολογία) ως προς τις πιθανές επιπτώσεις του Brexit: από τη μία η ΤτΕ –μέσω στελεχών της- να καθησυχάζει για τις καταθέσεις (οι οποίες άλλωστε δεν μπορούν να… κουνηθούν λόγω των capital controls) και από την άλλη τραπεζικά στελέχη να τονίζουν ότι οι συναλλαγές της Ελλάδας με την Μεγάλη Βρετανία που μπορεί να επηρεαστούν από το Brexit δεν είναι τόσο μεγάλες ώστε να προκαλούν σοβαρές ανησυχίες για την πορεία της ελληνικής οικονομίας.
Ως προς τις πολιτικές συνέπειες βέβαια –οι οποίες ασφαλώς επηρεάζουν τις αγορές- κανείς δεν μπορεί να είναι ιδιαίτερα καθησυχαστικός σε αυτή τη φράση. Χαρακτηριστική η παραδοχή κυβερνητικού στελέχους: «ξεκίνησε το ξήλωμα του πουλόβερ (σ.σ της Ευρωπαϊκής Ένωσης) και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τι θα γίνει…»
Η απόπειρα καταγραφής των οικονομικών επιπτώσεων του Brexit στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό σε υποθέσεις καθώς συγκεκριμένες απαντήσεις αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν:
1. Υπόθεση πρώτη: η Ελλάδα θα ζημιωθεί εξαιτίας της μείωσης των κονδυλίων για τα κοινοτικά προγράμματα. Η Μεγάλη Βρετανία εισφέρει σε ετήσια βάση περίπου 12 δις. ευρώ στον κοινοτικό προϋπολογισμό ο οποίος διαμορφώνεται στα 117 δις. ευρώ. Αν αυτά τα 12 δις. ευρώ λείψουν, τότε η Ελλάδα θα επιβαρυνθεί με περίπου 170 εκατ. ευρώ (σ.σ με βάση το ποσοστό συμμετοχής της στον κοινοτικό προϋπολογισμό) υπό την υπόθεση βέβαια ότι ο προϋπολογισμός θα παραμείνει στα ίδια επίπεδα κάτι το οποίο δεν είναι δεδομένο. Αν αποφασιστεί να επιμεριστούν οι υπόλοιπες χώρες το κόστος της κάλυψης της «τρύπας» που θα αφήσει η αποχώρηση της Μ Βρετανίας, οι συνέπειες θα είναι πολύ μικρότερες για την Ελλάδα η οποία εισπράττει από την Ένωση πολύ περισσότερα χρήματα από όσα πληρώνει (σ.σ περίπου 1,65 δις. ευρώ). Μείωση του κοινοτικού προϋπολογισμού, σημαίνει και μειώσεις χρηματοδοτήσεων μέσω του ΕΣΠΑ και των υπόλοιπων κοινοτικών προγραμμάτων.
2. Υπόθεση δεύτερη: θα θιγούν οι εξαγωγές προς την Βρετανία. Είναι πολύ νωρίς να καταλήξει κάποιος σε συμπέρασμα. Πρώτον, δεν είναι σαφές σε ποια επίπεδα θα σταθεροποιηθεί η βρετανική λίρα καθώς το βύθισμα της Παρασκευής, οφείλεται εν πολλοίς και στον αιφνιδιασμό των αγορών. Δεύτερον δεν είναι σαφές σε ποια συμφωνία θα καταλήξουν η Μεγάλη Βρετανία με την Ευρωπαϊκή Ένωση για τις μεταξύ τους εμπορικές συναλλαγές. Προφανώς και οι χώρες της ΕΕ δεν θα θελήσουν να χάσουν έναν τόσο μεγάλο «πελάτη» όπως είναι η Βρετανία. Οι εξαγωγές της Ελλάδας προς την Βρετανία ανέρχονται περίπου στα 1,07 δις. ευρώ και αντιπροσωπεύουν το 4,2% των συνολικών εξαγωγών της χώρας. Αντίθετα, οι εισαγωγές από την Μ. Βρετανία είναι περισσότερες από τις εισαγωγές και φτάνουν σα 1,2 δις. ευρώ. Η Ελλάδα εξάγει κυρίως βιομηχανικά προϊόντα (σε ποσοστό 60%) και αγροτικά προϊόντα (σε ποσοστό 30% - κυρίως σταφύλια και σταφίδα).
3. Οι Βρετανοί τουρίστες, αποδίδουν στην Ελλάδα περίπου 2 δις. ευρώ (με βάση τα στοιχεία του 2015) καθώς κάθε χρόνο έρχονται στην Ελλάδα περίπου 2,397 εκατομμύρια άτομα. Ειδικά για φέτος, τα περισσότερα πακέτα έχουν κλείσει από νωρίς και αυτό που διακυβεύεται είναι η δαπάνη που θα κάνουν οι Βρετανοί στην Ελλάδα (σ.σ δηλαδή αν θα επηρεαστεί η κατανάλωσή τους λόγω της μεταβολής της ισοτιμίας αλλά και της ψυχολογίας) αλλά και οι κρατήσεις της τελευταίας. Το 2015, ήταν καλή χρονιά για την Ελλάδα όσον αφορά στους Βρετανούς τουρίστες καθώς οι αφίξεις ενισχύθηκαν κατά 14,7% και οι εισπράξεις κατά 30,5%.
4. Στις πιθανές επιπτώσεις για την Ελλάδα, εντάσσεται και το ζήτημα των άμεσων ξένων επενδύσεων ελληνικών επιχειρήσεων. ΟΙ ναυτιλιακές εταιρείες που έχουν γραφεία στο Citi, προς το παρόν εμφανίζονται καθησυχαστικές καθώς δηλώνουν ότι η πορεία της ναυτιλίας εξαρτάται κυρίως από το διεθνές εμπόριο. Επίσης το νόμισμα συναλλαγών της ναυτιλίας είναι το δολάριο. Από την άλλη, υπάρχει η πιθανότητα, η έξοδος της Βρετανίας να οδηγήσει την επόμενη βρετανική κυβέρνηση σε αποφάσεις ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας ώστε το Citi να παραμείνει ελκυστικός προορισμός.
5. Σοβαρή συνέπεια που μπορεί να υπάρξει για την Ελλάδα, αφορά στην πιθανή καθυστέρηση εξόδου της χώρας στις αγορές για δανεισμό. Η πρώτη αντίδραση μετά την έκδοση του αποτελέσματος, ήταν η στροφή των επενδύσεων σε επενδυτικά καταφύγια (χρυσό, γερμανικά ομόλογα κλπ) και η φυγή κεφαλαίων από τις επενδύσεις με ρίσκο (μετοχές, ομόλογα μικρών χωρών κλπ). Αυτό αποτυπώθηκε και με άνοδο των spread των ομολόγων περιφερειακών χωρών μεταξύ των οποίων και του ελληνικού. Η Ελλάδα δεν μπορεί να βγει στις αγορές να δανειστεί κεφάλαια αν δεν εξασφαλίσει μια απόδοση της τάξεως του 3-3,5%. Υπενθυμίζεται ότι οι χρηματοδοτικές ανάγκες της χώρας είναι καλυμμένες μέχρι το 3ο τρίμηνο του 2018.
