Αρχές Μαρτίου 2014, Δικαστήριο της Βιέννης εξέδωσε πρωτόδικη απόφαση με την οποία υποχρέωσε αυστριακή ιδιωτική τράπεζα να καταβάλει αποζημίωση ύψους περίπου 88.000 ευρώ σε πελάτη της, και συγκεκριμένα στον πρώην γενικό διευθυντή της αυστριακής Δημόσιας Εταιρείας Ενέργειας, Χανς Χάιντερ, διότι τον είχε συμβουλεύσει λανθασμένα στην αγορά ελληνικών ομολόγων. Διαβάστε ενδεικτικά το άρθρο του Νίκου Μανεσιώτη.
Τέλη Μαρτίου, η Ολομέλεια του ΣΤΕ εξέδωσε δυο αποφάσεις με τις οποίες απερρίφθησαν αιτήσεις ακυρώσεως κατά πράξεων που εξεδόθησαν σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου πρώτου (παρ.1-11) του ν.4050/2012 «Κανόνες τροποποιήσεως τίτλων, εκδόσεως ή εγγυήσεως του Ελληνικού Δημοσίου, με συμφωνία των Ομολογιούχων».
Συγκεκριμένα, η Ολομέλεια του ΣΤΕ με τις υπ. αριθμόν 1116 και 1117/2014, απέρριψε όλους τους ισχυρισμούς των περίπου επτά χιλιάδων Ελλήνων και Γερμανών κατόχων ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου (φυσικών προσώπων, ΝΠΔΔ, ΝΠΙΔ, σωματείων, Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο, Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων, ΕΔΟΕΑΠ, φαρμακευτικών εταιρειών, ΤΕΙ Καβάλας, κ.λπ.) που ζήταγαν να ακυρωθούν: 1) η υπ’ αριθμ. 5/24.2.2012 Πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου, 2) η από 24.2.2012 Πρόσκληση του Ελληνικού Δημοσίου, που εκδόθηκε από τον Ο.Δ.ΔΗ.Χ., 3) η από 9.3.2012 Πράξη του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, 4) η υπ’ αριθμ. 10/9.3.2012 Πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου και 5) η υπ’ αριθμ. 2/20964/0023Α/9.3.2012 απόφαση του Αναπληρωτή Υπουργού Οικονομικών, και τους επέβαλε τα δικαστικά έξοδα.
Προσωπικά, και για λόγους που θα εξηγήσω άλλη φορά, διαφωνώ κάθετα με τις αποφάσεις του ΣΤΕ αλλά δεν έχει σημασία. Σημασία έχει ότι οι αποφάσεις υπάρχουν και ότι σύμφωνα με νομικούς κύκλους, από μονές τους αλλά και σε συνδυασμό με την αυστριακή και άλλες αποφάσεις, ανοίγουν διάπλατα τους δρόμους αποζημίωσης από τις Τράπεζες, τόσο των ομολογιούχων -επενδυτων – αποταμιευτών, όσο και εκείνων που έλαβαν ομόλογα ως εξόφληση υποχρεώσεων του Ελληνικού Δημοσίου απέναντί τους (απολυμένοι πρώην υπάλληλοι Ολυμπιακής Αεροπορίας, εταιρείες του χώρου της υγείας).
Και αυτό επειδή θεωρούν ότι:
α) η αυστριακή απόφαση και το Ενωσιακό Χρηματοπιστωτικό Δίκαιο προσφέρουν νομολογία – μπούσουλα για τη μάχη των ομολογιούχων κατά τραπεζών στα Ελληνικά Δικαστήρια
β) το ΣτΕ διατύπωσε σημαντικές σκέψεις και ανάδειξε ζητήματα που θα έχουν ουσιώδη θετική επίδραση στην διεκδίκηση αποζημιώσεων των επενδυτών από τις τράπεζες που λειτούργησαν ως «πωλητές» των ομολόγων και «επενδυτικοί σύμβουλοι».
γ) οι τράπεζες, ως διαθέτες των προϊόντων αυτών, ενεργά -και σε πολλές περιπτώσεις επιθετικά- με συνοπτικές και όχι πάντοτε σύννομες διαδικασίες φρόντιζαν να πουλούν ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου στους πελάτες τους χρησιμοποιώντας την εξ ορισμού ειδική σχέση εμπιστοσύνης που ο κάθε καταθέτης έχει με την δική του τράπεζα συχνότατα παραβιάζοντας κάθε Εθνική και -κυρίως- Κοινοτική νομοθεσία και πρώτα απ όλα τις Κοινοτικές οδηγίες MIFID I & MIFID II.
δ) η ευθύνη των τραπεζών είναι πρόδηλη και δικαστικά αναγνωρισμένη στην περίπτωση της διάθεσης των ομολόγων Lehman Brothers. ( ενδεικτικά: Πολυμελές Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης, απόφαση 19932/2009 και η σχετική Έγγραφη Σύσταση – Πόρισμα του συνήγορου του καταναλωτή)
Χρήσιμη βέβαια είναι και η απόφαση της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς που επέβαλε πρόστιμο 300.000 ευρώ στην CITIBANK INTERNATIONAL PLC για παράβαση των κανόνων συμπεριφοράς κατά την παροχή επενδυτικών συμβουλών αναφορικά με επενδυτικά προϊόντα που είχαν εκδοθεί από τον επενδυτικό οίκο Lehman Brothers.
Πώς εφαρμόσθηκε το Πρόγραμμα Οικειοθελούς (sic) Ανταλλαγής Ομολόγων:
Ποιοι ήσαν κατά την Ανταλλαγή Ομολόγων οι «Ομολογιούχοι»;
Εδώ κρύβεται και «το κλειδί» για την ερμηνεία πολλών που συμβαίνουν έως και σήμερα, ιδιαίτερα με το Πρόγραμμα Ανακεφαλαιοποίησης των Τραπεζών μέσω του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητος (T.X.Σ.), το οποίο «προικοδοτήθηκε» από τα Ευρωπαικά Κράτη από κοινού (αφού σε αυτά πλέον πέρασε η «κυριότητα» των Νέων Ελληνικών Ομολόγων) με 50 δισεκατομμύρια ευρώ, για την κάλυψη του Δείκτη Κεφαλαιακής Επαρκείας τους σε ανεκτά επίπεδα, κυρίως για τις ζημίες που υπέστησαν από το PSI.
Γιατί έγινε αυτό; Γιατί σύμφωνα με την Πρόσκληση και το Πληροφοριακό Δελτίο με ημερομηνία 24/02/2012 που εκδόθηκε και δημοσιεύθηκε από την Ελληνική Δημοκρατία, όπως προβλέπεται στην Σελίδα 2 με επικεφαλίδα «Ορισμοί», ομολογιούχοι δεν ήσαν οι «τελικοί αποδέκτες-φυσικοί κύριοι και κάτοχοι», αλλά οι «Φορείς του Συστήματος Παρακολούθησης Συναλλαγών επί Τίτλων με Λογιστική Μορφή (‘Αυλοι Τίτλοι)- ΣΠΑΤ» και ΜΟΝΟΝ οι «Φορείς του Αντίστοιχου Συστήματος Εκκαθάρισης Εκδότη θα δικαιούνται να υποβάλλουν Εντολές Συμμετοχής», δηλαδή μόνον οι Τράπεζες. (Σελ. 3 «Ομολογιούχοι»).
‘Αρα, κατά την διαδικασία αυτή, οι –ας τους ονομάσουμε εδώ– «Τελικοί Αποδέκτες», δηλαδή τα Φυσικά Πρόσωπα, οι Εργαζόμενοι της πρώην Ολυμπιακής Αεροπορίας, οι Εταιρείες του χώρου των Υπηρεσιών Υγείας,, τα Πανεπιστημιακά Ιδρύματα, ο ΟΕΚ, τα Ασφαλιστικά Ταμεία, η Εκκλησία της Ελλάδος κλπ, ΔΕΝ συμμετείχαν στην διαδικασία Ανταλλαγής, αλλά η συμμετοχή τους «διαπιστώθηκε» μέσω της αποστολής του σχετικού εντύπου (Θα ήταν ιδιαίτερα ενδιαφέρον να μπορούσαμε έστω και εκ των υστέρων να διαπιστώναμε την ακρίβεια της σχετικής διαδικασίας).
Οι Ευθύνες των Τραπεζών κατά την διάθεση των Ομολόγων
• Την επιλήψιμη περίοδο μετά τον Νοέμβριο του 2009 που οι Τράπεζες με δική τους απόφαση και ευθύνη (καθώς δεν τελούσαν σε υπηρεσιακή σχέση ιεραρχίας με τον Υπουργό Οικονομικών), ως Ανώνυμες Εταιρείες εισηγμένες σε Οργανωμένη Αγορά, εκ των Βασικών Διαπραγματευτών δε του Ελληνικού Δημοσίου Χρέους (“Primary Dealers” διέθεταν τα ομολόγα του Ελληνικού Δημοσίου στο «Αποταμιευτικό Κοινό», γνώριζαν πολύ καλά, καλύτερα μεταξύ ΟΛΩΝ, ακόμη και των Διεθνών Τραπεζικών Κολοσσών, ότι ο Εκδότης ΤΗΝ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΕΠΙΛΗΨΙΜΗ ΧΡΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ ήταν ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΟΤΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΦΑΝΕΣΤΑΤΑ ΑΦΕΡΕΓΓΥΟΣ.
Την συγκεκριμένη περίοδο, το “GREEK SPREAD OVER THE GERMAN BUND” («GRKSPD”), ενώ έως τον Σεπτέμβριο του 2009 ήταν στις 115 μονάδες περίπου, (1,15%+G.B.) και η Διαβάθμιση των Ελληνικών Ομολόγων ήταν στο «ΑΑΑ», τον Ιανουάριο του 2011 είχε φτάσει στις 950 μονάδες βάσης (9,5%+) και η βαθμολόγηση των ομολόγων ήταν στο “CCC” ( “Selective Default”, ή «Επιλεκτική Χρεοκοπία»), ένα βήμα δηλαδή πριν την «Άτακτη Χρεοκοπία».
Επομένως, ενώ ο Κόσμος των Αγορών εσείετο και οι Πάντες Παγκοσμίως (“Sovereign Funds, Pension Funds”, «Private Equities», Κράτη Ολόκληρα), προσπαθούσαν να «ξεφορτώσουν» παντί τρόπω και μέσω, τα «Ελληνικά Ομόλογα, οι Τράπεζες, ως “Primary Dealers” του Ελληνικού Δημόσιου Χρέους, γνώριζαν, ΠΕΡΑΝ ΠΑΣΗΣ ΑΜΦΙΒΟΛΙΑΣ, τους Προφανείς και Απόλυτα Βέβαιους Κινδύνους Χρεοκοπίας του Εκδότη, δηλαδή της Ελληνικής Δημοκρατίας.
Καθ’ όλη την διάρκεια της δραματικής κατακρήμνισης των Ελληνικών Ομολόγων, κι ενώ παγκοσμίως, ήδη από το 2009, είχαν ήδη αρχίσει να προβαίνουν όλες οι Τράπεζες διεθνώς σε συστηματική ρευστοποίηση (από ένα σύνολο άνω των 150 δισεκατομμυρίων ευρώ που διακατείχαν κυρίως μεγάλες Γερμανικές Τράπεζες και ακολούθως Γαλλικές Τράπεζες έφθασαν στις παρυφές του PSI να έχουν μόνον περί τα 40 δισεκατομμύρια ευρώ), οι Ελληνικές Τράπεζες με προεξάρχουσα την Τράπεζα της Ελλάδος (κατά την διαχείριση του Κοινού Κεφαλαίου των ΝΠΔΔ) συνέχιζαν παραδόξως την επενδυτική τους προτίμηση προς τα ΟΕΔ, ενώ ήδη, από τον Δεκέμβριο του 2009, αυτά είχαν εισέλθει σε «επικίνδυνη ζώνη», “non-investment grade”.
Στην διαπίστωση αυτή προέβη και η Εποπτική Αρχή της Κύπρου (Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς Κύπρου), η οποία με ανακοίνωση-καταπέλτη στην επίσημη ιστοσελίδα της αποφαίνεται ότι από τον Δεκέμβριο του 2009, οπότε μεσολάβησε η τριπλή υποβάθμιση των Ελληνικών Ομολόγων, αυτά είχαν πλέον απολέσει την «επενδυτική τους διαβάθμιση», είχαν εισέλθει στην ζώνη «αυξημένου ρίσκου», ήσαν δε ήδη από τον Μάρτιο του 2010 «Ομόλογα ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ – JUNK».
Και παρ’ όλα αυτά, δέχθηκαν να διαθέσουν τα ΟΕΔ σε ανυποψίαστους πολίτες, παρά την προφανέστατη και βεβαία γνώση τους ότι η διάθεση των Ομολόγων που διέθεταν θα προκαλούσε ΜΕ ΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑ ΖΗΜΙΑ, την οποία και τελικά προξένησαν, με τέτοιο τρόπο που οι «τελικοί δικαιούχοι» «εκόντες-άκοντες» επενδυτές, εγκλωβίστηκαν σε μια προδιαγεγραμμένη «περιουσιακή σφαγή».
Αλλά οι ευθύνες των Τραπεζών δεν εξαντλούνται μόνο σε αυτό το επίπεδο, δηλαδή στο γεγονός ότι αποδέχθηκαν την διάθεση ομολόγων με αυτά τα χαρακτηριστικά και παραβίασαν την υποχρέωση ενημέρωσης του επενδυτικού κοινού.
Για την ολοκλήρωση αυτής της διαδικασίας που ανέλαβαν, έπρεπε να ακολουθηθεί ΟΠΩΣΔΗΠΟΤΕ μια σειρά ΤΥΠΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ και ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ.
Ποιες όμως είναι αυτές οι διαδικασίες;
Κατ’ αρχήν, όταν τα προϊόντα συμπεριλαμβάνονται εν γένει στις «κινητές» αξίες, δηλ. ομόλογα, μετοχές, κλπ, είναι απαραίτητο να ενημερωθεί ο εν δυνάμει επενδυτής για τους κινδύνους που αυτά φέρουν, ΠΡΟ, φυσικά, της συμβάσεως που θα υπογράψει ο επενδυτής.
Εξ ού και τα σχετικά έγγραφα που απαιτούνται για την παροχή αυτών των υπηρεσιών φέρουν ΣΑΦΩΣ τον τίτλο «Εντυπα ΠΡΟΣΥΜΒΑΤΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ», δηλαδή ΠΡΙΝ από την υπογραφή της συμβάσεως.
Κατά την υπογραφή της συμβάσεως αυτής, καλουμένης «ΣΥΜΒΑΣΕΩΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ», η οποία είναι αρκετά ογκώδης και σχεδόν συμπεριλαμβάνουσα όλη την κείμενη σχετική νομοθεσία του Ν.3606/2007, απαιτείται ο ειδικά εκπαιδευμένος –πιστοποιημένος κατόπιν εξετάσεων υπάλληλος– να συμπεριλάβει πληροφορίες για τον δυνάμει ενώπιόν του επενδυτή, που αφορούν σειρά πληροφοριών, συλλήβδην αποκαλούμενες «ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ τρόπον τινά ΠΡΟΦΙΛ».
Αυτές έχουν ως σκοπό να διαγνώσουν με σαφήνεια το εάν ο δυνάμει επενδυτής, αντιλαμβάνεται με σαφήνεια και ευθαρσώς τους κινδύνους των υπηρεσιών που θα του παρασχεθούν, έχει σχετική γνώση και εμπειρία, έχει τα ανάλογα εισοδήματα, αποταμιεύσεις, κεφαλαιακά αποθέματα και κυρίως έχει δηλώσει με σαφήνεια την «Ανοχή Ρίσκου» (“Risk Tolerance”) που αυτός διαθέτει.
Επιπλέον, μετά την «αποϋλοποίηση» των μετοχών-ομολόγων που έγινε σχετικά προσφάτως, το 1999, είναι απαραίτητη για την νόμιμη κατοχή και άσκηση των επί των ενσωματωμένων στο χρεόγραφο δικαιωμάτων κυριότητος και επικαρπίας, «μεταγραφή» του αξιογράφου-χρεογράφου και ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ η ΠΡΟΓΕΝΕΣΤΕΡΗ εξατομικευμένη εγγραφή του στο «Σύστημα ‘Αυλων Τίτλων» (Σ.Α.Τ.) που τηρείται στην εταιρεία «ΕΧΑΕ» («Ελληνικά Χρηματιστήρια Ανώνυμος Εταιρεία») και η απόκτηση Αριθμού Μερίδος και Αριθμού Λογαριασμού Αξιών.
Αρα, συνοπτικά, για να αποκτήσει κάποιος την ιδιότητα του Επενδυτή, ώστε νομίμως να του παρασχεθούν Επενδυτικές Υπηρεσίες, από Τράπεζα ή ΑΕΠΕΥ, ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ ΕΚ ΠΡΟΟΙΜΙΟΥ, ΠΡΙΝ του παρασχεθούν οι υπηρεσίες αυτές, να έχει αυτός υποβάλει ΕΓΓΡΑΦΗ ΑΙΤΗΣΗ απόκτησης Μερίδος στο Σ.Α.Τ. και να έχει ΥΠΟΓΡΑΨΕΙ την «Σύμβαση MIFID».
Θα έπρεπε λοιπόν να έχουν γίνει τα εξής 3 τινά, που αναφέραμε λεπτομερώς ανωτέρω:
1. Να έχει γίνει ΑΙΤΗΣΗ ΕΓΓΡΑΦΗΣ ΣΤΟ Σ.Α.Τ., με την οποία ταυτόχρονα να ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΕΙΤΑΙ Η ΤΡΑΠΕΖΑ ΩΣ ΕΙΔΙΚΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗΣ ΣΤΟ ΣΑΤ
2. Να έχει υπογραφεί η σύμβαση MIFID, και να παρασχεθεί ΠΛΗΡΗΣ ΠΡΟΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ
3. Να έχει υπογραφεί αίτηση του κάθε ενός από τους επενδυτές για την πίστωση στην επενδυτική του μερίδα του αντίστοιχου προς την αξίωσή του ομολόγου.
Και τι έκαναν στο μεταξύ οι Τράπεζες (με την έγκριση φυσικά και της ΤτΕ) στο μεταξύ;
1. Να συνδράμουν στο Ελληνικό Δημόσιο ώστε να προβεί σε «Διάθεση Πενταετών Ομολόγων στο ΑΠΟΤΑΜΙΕΥΤΙΚΟ Κοινό» (προσφέροντάς τους μάλιστα και το «γλύκισμα» της αφορολόγητης απόδοσης 6,10%) στις 26 Ιανουαρίου του 2010, ενώ ήδη η πορεία των spreads ακολουθούσε ξέφρενη ανοδική πορεία, ενώ γνώριζαν πάρα πολύ καλά, ότι η αντίστροφη μέτρηση είχε ήδη αρχίσει.
2. Να αποδεχθούν την πληρωμή τους με ΟΕΔ από το Ελληνικό Δημόσιο για εκχωρημένες σ’αυτές οφειλές του προς τις επιχειρήσεις του Κλάδου Υγείας, στην ονομαστική τους αξία, όταν δε ολοκληρώθηκε το PSI να απαρνηθούν την ζημία τους και να στραφούν με φορτικότητα εναντίον των εταιρειών για να πληρώσουν αυτές τα «σπασμένα», δηλαδή όλη τη ζημία που υπέστησαν οι Τράπεζες από το PSI των δικών τους ομολόγων, καθώς η παρούσα αξία των νέων Ομολόγων δεν έφθανε ούτε στο 30%..
3. Να αποδεχθούν την διάθεση του Ειδικού Ομολογιακού Δανείου προς εξόφληση των 2900 απολυμένων πρώην εργαζομένων στην Ολυμπιακή Αεροπορία, τον ΙΑΝΟΥΑΡΙΟ του 2011, ενώ ήδη τα ΟΕΔ είχαν μπει στην κατηγορία «JUNK” (986 μονάδες βάσης spread).
4. Ιδιαίτερα η ΤτΕ, ενώ η ίδια γνώριζε –λόγω της συμμετοχής της με απόλυτα πρωταγωνιστικό ρόλο στην Ανταλλαγή Ομολόγων– την δραματική τροπή που είχαν πάρει τα πράγματα, αντί να ερμηνεύσει κατά την ορθή ερμηνεία τον όρο «συντηρητική επένδυση διαθεσίμων Ασφαλιστικών Οργανισμών», και να αποστεί από οποιαδήποτε ενέργεια επενδύσεων σε ΟΕΔ και να προτιμήσει την τοποθέτηση σε ΕΓΕΔ που της επέτρεπε υπαλλακτικά ο Νόμος, τοποθέτησε ΕΚΟΝΤΩΝ ΑΚΟΝΤΩΝ των Διοικήσεων των Ασφαλιστικών Ταμείων σε ΟΕΔ με αποτέλεσμα την ασύλληπτη σε έκταση «φτωχοποίησή» τους. (Αλήθεια, θα ήταν πολύ χρήσιμο να ενημερωθούν οι Ελληνες Πολίτες Ασφαλισμένοι και συνταξιούχοι, και να μάθουν σε ποιες τιμές γίνονταν οι τοποθετήσεις αυτές, στην Ονομαστική Αξία ή στην Δευτερογενή Αγορά, όπου τουλάχιστον οι τιμές ήταν εξαιρετικά χαμηλές, ώστε να μετριασθεί η ζημία…).
5. Την ίδια χρονική περίοδο που οι Τράπεζες διέθεταν τα ήδη από τον Μάρτιο του 2010 κατά κοινή ομολογία «Ομόλογα ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ – JUNK» στο επενδυτικό κοινό, οι ίδιες είχαν ήδη κάνει τις προβλέψεις στις οικονομικές καταστάσεις τους για τις ζημίες τους από το PSI, για τις οποίες και ανακεφαλαιοποιήθηκαν.
