Μερίδα σκληροπυρηνικών μουσουλμάνων κληρικών και εθνικιστές Τούρκοι πολιτικοί ασκούν πίεση στην κυβέρνηση Ερντογάν να προχωρήσει στην επαναλειτουργία του ιστορικού οικοδομήματος ως μουσουλμανικού τεμένους.
Χθες, το κόμμα Εθνικιστικής Δράσης προχώρησε ένα βήμα πιο μακριά και κατέθεσε στην τουρκική εθνοσυνέλευση σχετική πρόταση νόμου. Σύμφωνα με αναλυτές, η πρόταση φαίνεται πως έχει στόχο να «στριμώξει» πολιτικά την τουρκική κυβέρνηση που δεν αποφασίζει κάτι τέτοιο.
Την πρόταση νόμου κατέθεσε ο αντιπρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης, Γιουσούφ Χαλάτσογλου. Στο κείμενο της πρότασης ο Χαλάτσογλου υποστηρίζει πως η απόφαση του υπουργικού συμβουλίου του 1935, η οποία μετέτρεψε την Αγία Σοφία από τζαμί σε μουσείο, «δεν δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της κυβερνήσεως. Μια απόφαση που δεν επικυρώνεται από τον πρόεδρο της Δημοκρατίας και δεν δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως είναι άκυρη. Δεν είναι νόμιμη. Εδώ υπάρχει μια ξεκάθαρη παρανομία».
Ο Χαλάτσογλου καταλήγει και τονίζει πως «η πρόταση νόμου κατατέθηκε με σκοπό την λειτουργία της Αγίας Σοφίας ως τζαμί καθώς έμεινε όρθια επί 481 χρόνια με τις προσευχές του μουεζίνι και είναι ένα σύμβολο της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης». Το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης και στο παρελθόν είχε καταθέσει παρόμοιες προτάσεις νόμου.
Αντίστοιχο αίτημα είχε εκφράσει προ λίγων εβδομάδων και ο μουεζίνης της Κωνσταντινούπολης. Ο μουεζίνης στην ομιλία του στο Μπλέ Τζαμί μετά την προσευχή του Μπαϊραμιού είχε δηλώσει πως «η Αγία Σοφία κλαίει. Η Αγία Σοφία ψάχνει τους προσκυνητές της. Πόσα ακόμη πακέτα εκδημοκρατισμού θα περιμένουμε για να λειτουργήσει η Αγία Σοφία ως τζαμί; Γιατί δεν χωρά η Αγία Σοφία στα πακέτα αυτά;. Mε την άδεια του Θεού μια μέρα, όλοι μαζί θα προσευχηθούμε κάποιο μπαϊράμι στην Αγία Σοφία».
Ο Βυζαντινός Ναός της Ύπατης Σοφίας του Ένσαρκου Λόγου του Θεού, περισσότερο γνωστή ως Αγία Σοφία ή Αγιά-Σοφιά, (τουρκικά Ayasofya, λατινικά Sancta Sophia ή Sancta Sapientia), γνωστός και ως Ναός της Αγίας του Θεού Σοφίας ή απλά Η Μεγάλη Εκκλησία, ήταν από το 360 μέχρι το 1453 ορθόδοξος καθεδρικός ναός της Κωνσταντινούπολης, με εξαίρεση την περίοδο 1204 - 1261 κατά την οποία ήταν ρωμαιοκαθολικός ναός, ενώ μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης μετατράπηκε σε τέμενος, μέχρι το 1934 και αποτελεί σήμερα μουσειακό χώρο (τουρκικά Ayasofya Müzesi).
Τζαμιά οι ναοί της Αγίας Σοφίας σε Νίκαια και Τραπεζούντα
Είναι γνωστό ότι μετά την πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, πολλοί ήταν οι ναοί που μετατράπηκαν από τους Οθωμανούς σε τεμένη. Ωστόσο, μετά την ίδρυση του σύγχρονου τουρκικού κράτους, το 1923, σταδιακά μετατράπηκαν σε μουσεία, όπως συνέβη και με την Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης το 1934.
Τα τελευταία χρόνια στην Τουρκία δυο ακόμα ναοί-σύμβολα της Ορθοδοξίας άλλαξαν χαρακτήρα και μετατράπηκαν από μουσεία σε τζαμιά. Η αρχή έγινε με τον Ναό της Αγίας Σοφίας Νικαίας και ακολούθησε εκείνος της Αγίας Σοφίας Τραπεζούντας.
Και οι δύο, κατόπιν πρόσφατων αιφνιδιαστικών αποφάσεων των αρμόδιων πολιτικών Αρχών, επαναλειτούργησαν σαν τζαμιά, μετά από πολλές δεκαετίες λειτουργίας ως μουσειακοί χώροι.
Ο ναός της Αγίας Σοφίας στη Νίκαια της Βιθυνίας είναι στενά συνδεδεμένος με τη χριστιανική πίστη. Μέσα στην εκκλησία διεξήχθη η ιστορική πρώτη Οικουμενική Σύνοδος της Νίκαιας, διάρκειας δύο μηνών. Είχε συγκληθεί από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο τον Μέγα στις 20 Μαΐου του 325. Εξέδωσε 20 κανόνες, συμπεριλαμβανομένου του Συμβόλου της Νίκαιας (α’ μέρος του Συμβόλου της Πίστεως), και κανόνισε την ημέρα εορτασμού του Πάσχα. Η Σύνοδος διακήρυξε την ομοουσιότητα του Υιού με τον Πατέρα.
Εκεί, διεξήχθη και η Ζ’ Οικουμενική Σύνοδος, η οποία είχε συγκληθεί από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο τον ΣΤ’ και τη μητέρα του την αυτοκράτειρα Ειρήνη την Αθηναία, το 787. Αποφάσισε την αναστύλωση των εικόνων, καταδικάζοντας την Εικονομαχία και την ιδέα της σχηματοποίησης της αόρατης και άυλης Τριάδας. Εκεί εκφράσθηκε το δόγμα ότι η εικονογράφηση του Χριστού και των Αγίων εδράζεται στην ενανθρώπηση του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδας και διευκρινίστηκε ότι η τιμή προς τις εικόνες αναφέρεται στο πρόσωπο που αυτή απεικονίζει και όχι στο υλικό από το οποίο είναι αυτή φτιαγμένη.
Η Αγία Σοφία είχε πρωτομετατραπεί σε τζαμί μετά την κατάκτηση της περιοχής από τους Οθωμανούς το 1331 με την ονομασία Ayasofya cami, για να διακοπεί η λειτουργία του τεμένους όταν έφθασε ο ελληνικός στρατός κατά την εκστρατεία στη Μικρά Ασία μετά το πέρας του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Το 1922 είχε καεί και από τότε και μέχρι σήμερα η εκκλησία δεν λειτουργούσε ούτε ως μουσουλμανικό τέμενος, ούτε ως χριστιανικός ιερός χώρος, αλλά είχε μετατραπεί σε μουσείο, μέχρι το 2012, όταν και επαναλειτούργησε ως μουσουλμανικό τέμενος.
Το Ιούλιο του 2013 και ο ναός της Αγίας Σοφίας στην Τραπεζούντα ακολούθησε αντίστοιχη πορεία. Η βυζαντινή εκκλησία, που χρονολογείται από την εποχή των Κομνηνών, λειτουργούσε από το 1961 ως μουσείο. Πρόσφατα, η δικαιοδοσία του ναού μεταβιβάστηκε με δικαστική απόφαση από το υπουργείο Τουρισμού στη Γενική Διεύθυνση Βακουφίων, το οποίο με τη σειρά του αποφάσισε την επαναλειτουργία του ως τζαμί, έπειτα από περίπου μισό αιώνα.
Η πρώτη προσευχή έγινε, αφού τα ψηφιδωτά του δαπέδου καλύφθηκαν με χαλιά και οι εικονογραφίες στους τοίχους με σύστημα κουρτινών.
