«Κύριοι,
ζητήσατε να σας απαντήσω σε χίλια δυο πράγματα, κανείς σας όμως δεν
θέλησε να μάθει ποιος ήταν ο δάσκαλός μου, ποιος μου έδειξε και μου
άνοιξε τον δρόμο προς την ανώτερη μαθηματική επιστήμη, σκέψη και έρευνα.
Και για να μην σας κουράσω, σας το λέω έτσι απλά, χωρίς λεπτομέρειες,
ότι μεγάλος μου δάσκαλος υπήρξε ο αξεπέραστος Έλληνας Κωνσταντίνος
Καραθεοδωρή, στον οποίο, εγώ προσωπικά, αλλά και η μαθηματική επιστήμη, η
φυσική, η σοφία του αιώνα μας, χρωστάμε τα πάντα» - Aλμπερτ Αϊνστάιν στην τελευταία συνέντευξη τύπου που παρεχώρησε το 1955.
Τα συγκινητικά λόγια του μεγάλου Γερμανού φυσικού φέρνουν στο προσκήνιο
μια σημαντική μορφή της ελληνικής και παγκόσμιας επιστημονικής
κοινότητας του 19ου- 20ου αιώνα, τον Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή. Ο
Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή( Βερολίνο 1873- Μόναχο 1950) ήταν ένας από τους
κορυφαίους σύγχρονους Έλληνες μαθηματικούς, με το έργο να εκτείνεται
και στον τομέα της φυσικής και της αρχαιολογίας. Σημαντική υπήρξε η
προσφορά του στον τομέα της πραγματικής ανάλυσης, της συναρτησιακής
ανάλυσης και της θεωρίας του μέτρου και της ολοκλήρωσης.
Ο πατέρας του, Στέφανος Καραθεοδωρή, καταγόταν από την Βύσσα Έβρου και υπήρξε σπουδαίος διπλωμάτης με αποτέλεσμα Κωνσταντίνος να λάβει μια εξέχουσα μόρφωση, φοιτώντας σε σημαντικά σχολεία του εξωτερικού και δείχνοντας από νωρίς το μαθηματικό του ταλέντο. Αν και σπούδασε πολιτικός μηχανικός, σε ηλικία 27 χρόνων αποφάσισε να παρακολουθήσει μαθήματα μαθηματικών στο πανεπιστήμιο του Βερολίνου, όπου συνάντησε σπουδαίους μαθηματικούς της εποχής, ενώ πραγματοποίησε την διδακτορική του διατριβή στο πανεπιστήμιο του Γκέτινγκε, το μεγαλύτερο κέντρο μαθηματικών της εποχής, που έμελλε να γίνει και η πανεπιστημιακή του έδρα.
Η φήμη του, ως μαθητικός, γρήγορα εξαπλώθηκε παντού. Ιδιαίτερη ήταν η σχέση που συνέδεε τον Καραθεοδωρή με τον Άλμπερτ Αινστάιν. Οι δύο άνδρες γνωρίσθηκαν το 1915 διατήρησαν μια επιστημονική σχέση, στηριγμένη στην αλληλοεκτίμηση και σεβασμό. Τότε άρχισε και το ενδιαφέρον του Καραθεοδωρή για την θεωρία της σχετικότητας.Το 1911, μετά από πρόσκληση του Ελευθερίου Βενιζέλου, ο Καραθεοδωρή συμμετείχε στην επιτροπή επιλογής καθηγητών για το Πανεπιστήμιο Αθηνών, ενώ το 1920, πάλι με πρόσκληση του Βενιζέλου, ανέλαβε να οργανώσει το Ιώνιο πανεπιστήμιο στη Σμύρνη. Η απόφαση του Καραθεοδωρή να επιστρέψει στην πατρίδα του προκειμένου να της φανεί χρήσιμος, παρόλο που μεσουρανούσε στη Γερμανία, είναι μάλλον ενδεικτική της αγάπης του για την Ελλάδα. Το 1922 διορίστηκε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και το 1923 διορίσθηκε καθηγητής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνίο. Το Νοέμβριο του 1926, έγινε μέλος στη νεοϊδρυθείσα Ακαδημία Αθηνών για την τάξη των Θετικών Επιστημών, ενώ το 1930, πάλι μετά από πρόσκληση του Ελευθερίου Βενιζέλου, ανέλαβε καθήκοντα κυβερνητικού επιτρόπου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, για να βοηθήσει στην αναδιοργάνωση του πρώτου και στην οργάνωση του (νεοσύστατου) δεύτερου. Πέθανε στο Μόναχο.
Ο πατέρας του, Στέφανος Καραθεοδωρή, καταγόταν από την Βύσσα Έβρου και υπήρξε σπουδαίος διπλωμάτης με αποτέλεσμα Κωνσταντίνος να λάβει μια εξέχουσα μόρφωση, φοιτώντας σε σημαντικά σχολεία του εξωτερικού και δείχνοντας από νωρίς το μαθηματικό του ταλέντο. Αν και σπούδασε πολιτικός μηχανικός, σε ηλικία 27 χρόνων αποφάσισε να παρακολουθήσει μαθήματα μαθηματικών στο πανεπιστήμιο του Βερολίνου, όπου συνάντησε σπουδαίους μαθηματικούς της εποχής, ενώ πραγματοποίησε την διδακτορική του διατριβή στο πανεπιστήμιο του Γκέτινγκε, το μεγαλύτερο κέντρο μαθηματικών της εποχής, που έμελλε να γίνει και η πανεπιστημιακή του έδρα.
Η φήμη του, ως μαθητικός, γρήγορα εξαπλώθηκε παντού. Ιδιαίτερη ήταν η σχέση που συνέδεε τον Καραθεοδωρή με τον Άλμπερτ Αινστάιν. Οι δύο άνδρες γνωρίσθηκαν το 1915 διατήρησαν μια επιστημονική σχέση, στηριγμένη στην αλληλοεκτίμηση και σεβασμό. Τότε άρχισε και το ενδιαφέρον του Καραθεοδωρή για την θεωρία της σχετικότητας.Το 1911, μετά από πρόσκληση του Ελευθερίου Βενιζέλου, ο Καραθεοδωρή συμμετείχε στην επιτροπή επιλογής καθηγητών για το Πανεπιστήμιο Αθηνών, ενώ το 1920, πάλι με πρόσκληση του Βενιζέλου, ανέλαβε να οργανώσει το Ιώνιο πανεπιστήμιο στη Σμύρνη. Η απόφαση του Καραθεοδωρή να επιστρέψει στην πατρίδα του προκειμένου να της φανεί χρήσιμος, παρόλο που μεσουρανούσε στη Γερμανία, είναι μάλλον ενδεικτική της αγάπης του για την Ελλάδα. Το 1922 διορίστηκε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και το 1923 διορίσθηκε καθηγητής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνίο. Το Νοέμβριο του 1926, έγινε μέλος στη νεοϊδρυθείσα Ακαδημία Αθηνών για την τάξη των Θετικών Επιστημών, ενώ το 1930, πάλι μετά από πρόσκληση του Ελευθερίου Βενιζέλου, ανέλαβε καθήκοντα κυβερνητικού επιτρόπου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, για να βοηθήσει στην αναδιοργάνωση του πρώτου και στην οργάνωση του (νεοσύστατου) δεύτερου. Πέθανε στο Μόναχο.
Όσον αφορά στο έργο αυτού του σπουδαίου μαθηματικού, ο Καραθεοδωρή άρχισε να συγγράφει επιστημονικές μελέτες ήδη από τον καιρό που εργάζονταν ως μηχανικός. Οι έρευνες του, τις οποίες δημοσίευσε κυρίως στα γερμανικά, συνθέτουν ένα τεράστιο και πολύπλευρο έργο, το οποίο τον κατατάσσει μεταξύ των μεγαλύτερων μαθηματικών. Αρχικά ασχολήθηκε με τον Λογισμό των μεταβολών και
η διδακτορική διατριβή του (Γκέτινγκεν, 1904) φέρει τον τίτλο «Περί των
ασυνεχών λύσεων στον Λογισμό των Μεταβολών». Στην συνέχεια,
καταπιάστηκε με όλους σχεδόν του κλάδους των Μαθηματικών: θεωρία
πραγματικών συναρτήσεων, θεωρία μιγαδικών συναρτήσεων, διαφορικές εξισώσεις, θεωρία συνόλων και διαφορική γεωμετρία κ.ά.
Οι μαθηματικές του
αποδείξεις χαρακτηρίζονται από «κομψότητα και απλότητα», αλλά και
αυστηρότητα που δίνει απόλυτη ασφάλεια στα συμπεράσματα που προκύπτουν.
Με την συμβολή του στον Λογισμό των Μεταβολών βοήθησε στην ανάπτυξη της
Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας, προκαλώντας τον θαυμασμό του ίδιου
του Αινστάιν:
«Αν θέλετε να μπείτε στον κόπο να μου εξηγήσετε ακόμα και τους κανονικούς μετασχηματισμούς θα βρείτε έναν ευγνώμονα και ευσυνείδητο ακροατή. Αν όμως λύσετε και το πρόβλημα των κλειστών γραμμών του χρόνου, θα σταθώ μπροστά σας με σταυρωμένα χέρια. Πίσω από αυτό υπάρχει κρυμμένο κάτι που είναι αντάξιο του ιδρώτα των καλυτέρων.» — Επιστολή του Αινστάιν προς τον Καραθεοδωρή, 1916
Η συμβολή του στην
Θεωρητική Φυσική ήταν ουσιαστική στην μαθηματική θεμελίωση τομέων της
Φυσικής όπως η Θερμοδυναμική και η Σχετικότητα.
Αυτά τα λίγα για
μια πολύ μεγάλη φυσιογνωμία, αυτή του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή, ενός
Έλληνα της διασποράς, Έλληνα της Θράκης, Ευρωπαίου ως προς την μόρφωση,
που έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στην πρόοδο της μαθηματικής και φυσικής
επιστήμης, κάνοντας μας υπερήφανους ως Έλληνες και γνωστικότερους ως
ανθρώπους, χωρίς να ξεχάσει ποτέ την πατρίδα του, μια πατρίδα που
βοήθησε όσο το δυνατόν περισσότερο, αν και τον απογοήτευσε, όπως
συμβαίνει και με τα περισσότερα παιδιά της.
