Αν μεγαλώσουμε ακόμα περισσότερο τον ήδη μεγάλο, σπάταλο και
δυσλειτουργικό δημόσιο τομέα, μπορεί ο λανθασμένος πολλαπλασιαστής να
μας οδηγήσει παροδικά σε κάποια υψηλότερα επίπεδα οικονομικής
δραστηριότητας, όμως τα επίπεδα αυτά θα τα πληρώσουμε αργότερα
«Λάθος» ανέκραξε το ΔΝΤ ή «Λάθως» (όπως λένε και οι τοίχοι στην Αθήνα).
Ο ίδιος ο αμαρτωλός εξηγεί το Λάθως του σε ερευνητικό δοκίμιο
(Growthforecasterrorsandfiscalmultipliers, IMF working paper 13/1). Η
εισαγωγή του κειμένου αυτού διαβάζεται ανεξάρτητα από τους 13 πίνακες
και είναι προσιτή σε οποιονδήποτε που έχει περάσει «Μάκρο» 3ου έτους.
Γι' αυτόν τον λόγο ας μου επιτραπεί ένας σχολιασμός επί των σχολίων.Πολλοί από αυτούς που κατακεραυνώνουν το ΔΝΤ φθάνουν πολύ κοντά στο να υιοθετούν τα λεγόμενα «bootstrap economics». Αν κάποιος τραβήξει με δύναμη τα κορδόνια των παπουτσιών του προς τα πάνω, γιατί να μην μπορεί να υπερνικήσει τη δύναμη της βαρύτητας και να απογειωθεί σαν μπαλόνι στον αέρα; Αν ο πολλαπλασιαστής είναι 1,5 (και βάλε) για πάντα, και το δούμε ανάποδα (δηλαδή τι γίνεται με την τόνωση της ζήτησης), τότε βάζοντας 10 ευρώ στην οικονομία καταλήγεις με 15, βάζοντας 100 με 150 κ.ο.κ. Αυτά μπορεί να μετρούν τη βραχυπρόθεσμη κατάσταση και την ταχύτητα προσαρμογής, αλλά δεν μπορεί να παραμένουν για να χαρακτηρίσουν τη μόνιμη κατάσταση επ' άπειρον.
Και για να μην ξεχνιόμαστε: το μόνιμο πρόβλημα της Ελλάδας παραμένει ο μεγάλος, σπάταλος και δυσλειτουργικός δημόσιος τομέας. Αν τον μεγαλώσουμε περισσότερο, μπορεί ο λανθασμένος πολλαπλασιαστής να μας οδηγήσει παροδικά σε κάποια υψηλότερα επίπεδα οικονομικής δραστηριότητας, όμως τα επίπεδα αυτά θα τα πληρώσουμε αργότερα όταν χρειαστεί να αποκαταστήσουμε τις διαρθρωτικές ισορροπίες. Και μάλιστα θα τα πληρώσουμε με ανώμαλη προσγείωση, επειδή ο πολλαπλασιαστής στην ύφεση είναι ακόμα πιο δηλητηριώδης σε σύγκριση με «κανονικές εποχές». Μακροχρόνια και σαν θέμα διαρθρωτικό, όσο μεγαλώνεις το ελληνικό κράτος ο «πολλαπλασιαστής» είναι, ήταν και θα παραμένει διαιρέτης.
Το μέγεθος του πολλαπλασιαστή έχει να κάνει με το πόσο γρήγορα προσαρμόζεται μια οικονομία μετά από ένα μακροοικονομικό σοκ - δηλαδή συμπίεση της ζήτησης που προκαλείται από περιστολή δαπανών ή/και αύξηση φόρων.
Ολοι οι οικονομολόγοι γνωρίζουμε ότι αυτό δεν είναι μια παράμετρος που παραδόθηκε από τον Θεό, αλλά διαφέρει μεταξύ «κανονικών εποχών» και εποχών ύφεσης: Αυτό συμβαίνει επειδή στην ύφεση κάποιος που του περιορίζουν το εισόδημα δεν μπορεί να δανειστεί για να συνεχίσει να ξοδεύει αυτά που ξόδευε.
Επίσης γνωρίζουμε ότι ο πολλαπλασιαστής διαφέρει από χώρα σε χώρα: αν οι παραγωγικές σχέσεις είναι παγιωμένες και δεν υπάρχει ευελιξία, τότε δεν μπορεί να προσαρμοστεί η πραγματική οικονομία και θα έχεις μεγαλύτερη αρνητική επίπτωση.
Πιο τεχνικά, όταν οι πραγματικές σχέσεις είναι καμπύλες και εσύ υπολογίζεις μια γραμμική προσέγγιση, όσο πιο μακριά βρίσκεσαι από το «κανονικό» - όσο πιο βαθιά η ύφεση, τόσο πιθανότερο είναι να πέσεις έξω.
Τέλος, και σημαντικότερο, όσο μεγαλύτερη η επίπτωση στο κλίμα της αγοράς -στα «ζωικά πνεύματα» κατά τον Keynes-, τόσο χειρότερο το αποτέλεσμα στην πραγματική οικονομία.
Γι' αυτά τα γνωστά μας έδωσαν και δύο χρόνια παράταση (μόλις πριν από 2 μήνες) σε μια εποχή που το λάθος ήταν κρυμμένο στο World Economic Outlook του 2012.
Το πρόβλημά μας δεν είναι το «λάθως» του ΔΝΤ. Το πρόβλημά μας είναι η έλλειψη ρευστότητας, η απουσία ευελιξίας, η καθυστέρηση στις συνοδευτικές μεταρρυθμίσεις, η καταστροφολογία και ο μηδενισμός. Είναι αυτά που οδήγησαν (και διατήρησαν) τον δικό μας πολλαπλασιαστή στο χειρότερο άκρο της στατιστικής κατανομής.
Ενας καλός συνήγορος υπεράσπισης υπογραμμίζει τα θετικά και αποσιωπά τα αρνητικά του πελάτη του. Αν τραβήξει την προσοχή στο αδιόρθωτο του χαρακτήρα του, τότε ίσως να φέρει το αντίθετο αποτέλεσμα. Ο καλός συνήγορος ξέρει πότε να σιωπά. Ιδίως αν ο άσος της διαπραγμάτευσης κινδυνεύει να αποδειχθεί μουντζούρης.
Οι τροποποιήσεις πρέπει να αφορούν μέτρα που επέφεραν αντίθετα από τα προσδοκώμενα αποτελέσματα
Η Αντιγόνη Λυμπεράκη είναι καθηγήτρια Οικονομικών στο Πάντειo Πανεπιστήμιο και αντιπρόεδρος της «Δράσης»
