Μία κορυφαία στιγμή στην εξέλιξη της Θεωρητικής Φυσικής καταγράφηκε σαν σήμερα πριν 100 χρόνια στο Σάλτσμπουργκ της Αυστρίας, καθώς στις 21 Σεπτεμβρίου του 1909, στις 15.00 τοπική ώρα, ο -κατοπινά- διασημότερος φυσικός του 20ου αιώνα και Νομπελίστας, Άλμπερτ Αινστάιν, παρουσίασε, για πρώτη φορά σε δημόσια διάλεξή του, την «Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας».
Την εργασία του «Περί της ηλεκτροδυναμικής κινούμενων σωμάτων» ο Αινστάιν -γεννημένος στις 14 Μαρτίου 1879 στο Ουλμ της Γερμανίας- είχε δημοσιεύσει το 1905. Η πρώτη γραπτή δημοσίευση της εργασίας, που θα συνδεόταν αργότερα με τη «Θεωρία της Σχετικότητας», έγινε το 1908 και συμπληρώθηκε αργότερα.
Το άρθρο του «Η βάση της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας» δημοσιεύτηκε τελικά το 1916, για να ακολουθήσει η βράβευσή του, την ίδια χρονιά, με το Βραβείο Νόμπελ.
Τόπος της παρουσίασης της Ειδικής Θεωρίας της Σχετικότητας από τον Αινστάιν, ήταν η αίθουσα γυμναστικής του σχολείου «Αντρέ» της πόλης Σάλτσμπουργκ, το οποίο φιλοξενούσε από τις 20 έως τις 24 Σεπτεμβρίου 1909, το 81ο Συνέδριο της «Εταιρείας Γερμανών Φυσικών και Ιατρών», στο οποίο συμμετείχαν 1.300 φυσικοί επιστήμονες.
Επρόκειτο για το πρώτο συνέδριο, στο οποίο συμμετείχε ο τότε 30χρονος φυσικός και αργότερα Νομπελίστας Αινστάιν, που στη σχετική συζήτηση μετά τη διάλεξή του, απέσπασε, τόσο την αναγνώριση, όσο και τον σκεπτικισμό μερίδας των συναδέλφων του, όπως ο Μαξ Πλανκ.
Κάθε άλλο παρά κάτι το ενυπωσιακό προμήνυε ο τίτλος της διάλεξης στο Σάλτσμπουργκ, «Περί της εξέλιξης των θεωρήσεών μας γύρω από την υπόσταση και την υφή της ακτινοβολίας», στην οποία για πρώτη φορά ο Αινστάϊν παρουσίαζε την Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας και «Μία υπόθεση για τα κβάντα του φωτός», ερμηνεύοντας τον διάσημο μαθηματικό τύπο του «Ενέργεια είναι ίσον μάζα επί ταχύτητα του φωτός στο τετράγωνο».
Κανείς τότε από το ακροατήριο στην αίθουσα γυμναστικής του σχολείου της αυστριακής πόλης, δεν φανταζόταν πως εκείνη η διάλεξη θα αποτελούσε κορυφαίο σταθμό στην εξέλιξη της Φυσικής. Αντίθετα, πολλοί από τους παρόντες -ανάμεσά τους και οι μετέπειτα Νομπελίστες της Φυσικής, Μαξ Πλανκ, Μαξ Μπορν, Γιοχάνες Σταρκ, Βίλχελμ Βιν και Μαξ Λάουε- αντιμετώπισαν με επιφυλάξεις και σκεπτικισμό τις θέσεις του Αινστάϊν.
Oπως καταγράφεται στα πρακτικά του συνεδρίου, η συζήτηση που ακολούθησε τη διάλεξη του Αινστάιν, την οποία διεύθηνε ο Μαξ Πλανκ, διεξήχθη σε ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα.
Σήμερα, μια αναμνηστική πλάκα στο Σχολείο Αντρέ του Σάλτσμπουργκ θυμίζει την ιστορική εκείνη διάλεξη του «πατέρα» της Θεωρίας της Σχετικότητας, ενώ με την ευκαιρία της σημερινής 100ης επετείου της, το Πανεπιστήμιο του Σάλτσμπουργκ καλεί απόψε στο αμφιθέατρό του, στην πανηγυρική διάλεξη για τον Άλμπερτ Αινστάιν, τον διεθνούς φήμης Αυστριακό καθηγητή Φυσικών Επιστημών, Αντον Τσάιλινγκερ.
